چه افرادی حق قصاص دارند؟
چه افرادی حق قصاص دارند؟
همان طور که می دانید انجام هر نوع جرمی در جامعه مستحق مجازات بوده که یکی از چهار مجازات اصلی مقرر در قانون، قصاص می باشد. در حقیقت قصاص مجازات فردی می باشد که در حق انسانی دیگر مرتکب جنایت شده است. حال ممکن است این جنایت به عضو یا به نفس دیگری وارد شده باشد. بنابراین در صورت وارد شدن جنایت به عضو، قصاص عضو و در صورت وارد شدن جنایت به نفس، قصاص نفس اتفاق می افتد. قانون به طور دقیق مشخص نموده که چه افرادی حق قصاص دارند؟
در این مقاله به دنبال پاسخی روشن به این سؤال هستیم که چه افرادی حق قصاص دارند؟ و مقررات قصاص به چه صورت می باشد؟ تا انتهای این مقاله با ما همراه باشید.
چه افرادی حق قصاص دارند؟
در حقیقت به منظور یافتن پاسخی جامع به سؤال چه افرادی حق قصاص دارند؟ می توان به این موضوع اشاره کرد که قصاص از جمله مجازات های حدی بوده که به قصاص عضو و قصاص نفس تقسیم می شود. بنابراین شاکی می تواند در مواردی همانند نقص عضو به طور عمدی، تقاضای قصاص مجرم را از دادگاه داشته باشد. اما در مواردی هم چون قتل به دلیل عدم حضور مقتول به منظور دفاع از حقش، به طور معمول فرزندان و وراث درجه ی یک وی می توانند خواستار قصاص قاتل از دادگاه شوند.
بر همین اساس در پاسخ به این سؤال که چه افرادی حق قصاص دارند؟ می توان گفت که قانونگذار به موجب ماده ی 381 و 386 قانون مجازات اسلامی اظهار داشته است که مجازات جنایت عمدی بر اعضا و قتل عمد در صورت وجود شرایط مقرر در قانون و تقاضای صاحبان حق قصاص، قصاص بوده و در غیر این صورت با عنایت به دیگر مواد مندرج در قانون مجازات، تعزیر و دیه می باشد. بر همین اساس، به موجب قانون و به تجویز قانونگذار اولیای دم به عنوان صاحبان حق قصاص تعیین شده اند.
منظور از صاحب حق قصاص کیست؟
قصاص، مجازاتی است که با صلاحدید قانونگذار و تحت نظارت حاکم از سوی اولیای دم و فردی که جنایت بر او وارد شده، در خصوص تمامی جرایم علیه تمامیت انسانی اجرا می گردد. این مجازات پیش از اسلام و در دوران جاهلیت هم وجود داشته و مورد تأیید دین اسلام و شریعت نیز می باشد.
صاحب حق قصاص در صورتی که جنایت به نفس وارد شود، ورثه ی مقتول می باشد. اما اگر قصاص عضو باشد، خود شخصی که جنایت به او وارد شده، صاحب حق قصاص است. منظور از ولی دم، همان ورثه ی مقتول بوده و زوج و زوجه صاحب حق قصاص نمی باشند. گفتنی است در صورتی که اولیای دم چند نفر باشند، هریک به طور جداگانه و کاملا مجزا دارای حق قصاص می باشند.
حق زوج یا زوجه در قصاص چگونه است؟
بهتر است بدانید در صورتی که صاحب حق قصاص یا ولی دم در ازای گرفتن دیه رضایت داده و از حق قصاص خود صرف نظر نمایند، همسر مقتول از این حق ارث خواهد برد. به موجب قانون مجازات اسلامی اگر صاحبان حق قصاص متعدد بوده و عده ای خواهان دیه و بعضی دیگر تقاضای قصاص قاتل را داشته باشند، در این میان همسر مقتول تنها از حق دیه ارث می برد.
به طور مثال اگر شخصی که به قتل رسیده دارای پدر و پسر باشد، با توجه به این که به موجب قواعد ارث پسر و پدر از مقتول ارث برده و شامل طبقه ی اول ارث می شوند، هر دوی این افراد از حق قصاص ارث خواهند برد. به این معنا که پدر و پسر مقتول به طور همزمان این حق را دارند که تقاضای قصاص و یا تقاضای دیه داشته باشند. هم چنین آن ها می توانند بدون گرفتن دیه و قصاص، نسبت به قصاص قاتل گذشت نمایند. نکته ی حائز اهمیت این است که اگر پدر مقتول تقاضای قصاص داشته باشد و در مقابل پسر وی با مطالبه ی دیه، نسبت به قصاص قاتل گذشت نماید، همسر مقتول می تواند از توافق پسر، ارث ببرد.
شرایط حق قصاص برای اولیای دم
خوب است بدانید در صورتی اولیای دم می توانند دارای حق قصاص باشند که شرایط ذیل را دارا باشند. در ادامه به هریک از این شرایط اشاره خواهیم کرد:
1. ولی دم این حق را ندارد که پیش از فوت مقتول، قاتل را قصاص کند.
2. ولی دم باید به طریقی از مجنی علیه ارث برده و از ورثه ی او باشد.
3. ولی دم نمی تواند به ارتکاب در قتل متهم باشد. در صورت وجود این شرایط، حق قصاص نخواهد داشت.
4. ولی دم باید بالغ و عاقل باشد. در غیر این صورت و در صورت جنون و نابالغ بودن حق قصاص به سرپرست واگذار خواهد شد.
صاحبان حق قصاص تا چه زمانی می توانند از قصاص قاتل گذشت نمایند؟
به موجب ماده ی 347 قانون مجازات اسلامی، در بخش قصاص این ماده ذکر شده است که در هر مرحله از مراحل رسیدگی، تعقیب و اجرای حکم، صاحب حق قصاص می تواند از طریق مصالحه و یا به طور مجانی نسبت به قصاص قاتل گذشت نماید. هم چنین مطابق با ماده ی 378 قانون مذکور، ولی دم نمی تواند پیش از فوت مجنی علیه نسبت به قصاص قاتل اقدام نماید. لذا در صورتی که ولی دم پیش از فوت مقتول، مجرم را قصاص نماید و چنانچه عمل انجام شده ی مجرم منجر به فوت قربانی نشود، ولی دم مذکور به قصاص محکوم می شود.
باید خاطر نشان ساخت در صورتی که صاحبان حق قصاص با مرتکب به توافق برسند که در صورت عمل به برخی شروط و یا پرداخت وجه المصالحه حاضر به گذشت خواهند بود، حق قصاص تا پرداخت وجه برای اولیای دم محفوظ خواهد بود. لذا در صورتی که بعد از توافق و مصالحه برای گذشت، قاتل قادر به پرداخت وجه المصالحه و حاضر به عمل به تعهدات خود نباشد، حق قصاص به قوت خود باقی بوده و پرونده به منظور تعقیب و بررسی به دادگاه ارجاع می گردد تا به مراحل قصاص رسیدگی شود.
سخن پایانی
قطع نمودن عضو و وارد ساختن هرگونه ضرب و جرح به طور عمد، از نظر قانون جنایت به شمار می رود. به همین خاطر کسانی که از سوی افراد جانی مورد آسیب قرار می گیرند، دارای حق قصاص می باشند. این افراد می توانند مطابق با قانون و از طریق دادگاه تقاضای قصاص خود را مطرح نمایند. لازم به ذکر است که حق قصاص برای اولیای دم محفوظ بوده و زوج و زوجه نمی توانند اولیای دم یکدیگر به شمار روند.
