نکاتی در مورد مسئولیت ضامن چک
چک، یکی از اسناد تجاری معتبر است که به دو صورت ظهر نویسی و یا قبض صادر خواهد شد. در حالت ظهر نویسی ظهر چک امضاء می شود و بابت آن نیز قید می شود. حال این سوال در موضوع مسئولیت ضامن چک پیش خواهد آمد که آیا به غیر از امضاء صادر کننده چک امضاء شخص در پشت یا روی چک به عنوان ضامن شناخته می شود یا کسی که اقدام به ظهر نویسی چک کرده است؟ قبل از تشریح کامل این موضوع لازم است ابتدا در مورد برخی از مواردی که به این موضوع مرتبط است توضیح مختصری داده شود. تا پایان مقاله همراه ما باشید.
مسئولیت ضامن چک و ظهرنویسان چک
ظهر نویس چک، کسی است که ظهر یا پشت چک را امضاء می زند و همانند صادر کننده چک در مقابل آن مسئولیت هایی دارد. اگر شخص امضاء کننده در پشت برگه چک مشخص نباشد آن را به عنوان ضامن چک شناخته و در اینجا مبحث مسئولیت ضامن چک پیش خواهد آمد. گفتیم ظهر نویس کسی که پشت چک را امضاء می کند و این امضاء شاید دلیل بر انتقال چک از کسی به کس دیگر باشد و یا دلیل بر ضمانت و یا فقط دلیل بر ظهرنویسی باشد پس باید همراه با امضاء هدف خود را نیز قید نماید مثلا بنویسد « انتقال می دهم » اما اگر در کنار امضاء جمله یا هدفی عنوان نشده باشد فرض بر ضمانت شخصی است که چک را امضاء کرده است.
پس اگر امضای غیر از امضا شخص صادر کننده چک روی چک بدون هیچ توضیحی وجود داشته باشد، حمل بر ضامن بودن صاحب امضاء است. مفهوم دارنده چک با ضامن چک کاملا متفاوت است. در برگه این سند تجاری صادر کننده و دارنده آن کاملا مشخص است و امضاء سوم به معنی وجود شخص سومی در این معامله است و اکر مشخص نشود که از چه بابت آن را امضاء کرده است قانون فرض را بر این دارد که شخص سوم ضامن چک است.
مثلا؛ زمانی که آقای محمودی چکی را در وجه آقای مرادی صادر می کند و آقای جعفری بدون هیچ توضیحی پشت چک را امضاء می کند از لحاظ قانون آقای جعفری مسئولیت ضمانت چک را بر عهده دارد. پس ظهر نویسی را شخصی انجام خواهد داد که دارنده چک باشد و اگر آقای جعفری ظهر چک را امضاء نماید و ظهرنویس می کنم را قید نماید دارنده چک خواهد بود و مسئولیت ظهر نویسی چک بر عهده وی می باشد.
در قانون زمانی که در سندی رسمی یا غیر رسمی دو امضاء وجود داشته باشد یکی از آن امضا به عنوان ضمانت سند در نظر گرفته خواهد شد. جدا سازی و مشخص کردن ضامن چک با ظهر نویس چک هیچ مسئولیتی را از آنان سلب نخواهد کرد زیرا مطابق قانون ظهر نویس و ضامن هر دو در قبال چک صادر شده مسئولیت تضامنی دارند. البته در قانون برای مسئولیت هر یک استثنا قائل شده است که سعی شده است تا با زبانی ساده به دلیل اهمیت این موضوع بیان شود.
نکاتی در مورد مسئولیت ضامن چک (1)
منظور از مسئولیت ضامن چک چیست؟ فایده تشخیص امضاء ضامن از ظهر نویس در چیست؟
منظور از مسئولیت ضامن چک مسئولیتی تبعی می باشد. بدین معنی اگر صادر کننده چک از مسئولیتی بری شود ضامن نیز به تبعیت از آن سلب مسئولیت خواهد شد. پس مهم است امضای ظهر نویس چک را با امضای ضامن چک را مشخص کرد تا مسئولیت آنان نیز مشخص شود. پس چنانچه گفته شد مسئولیت ضامن چک به مسئولیت صادر کننده آن بستگی دارد اگر صادر کنند مسئولیت خود را انجام دهد پس در نتیجه هیچ مسئولیتی متوجه ضامن چک نمی شود. پس تا ضمانتی که مضمون عنه یا صادر کننده چک مسئولیت باشد ضامن نیز در برابر پرداخت و وصول چک مسئول است.
نکته مهم که قابل یادآوری در این مبحث است؛ طبق ماده ۳۱۵ قانون تجارت دارنده چک بایستی به مدت پانزده روز پس از تاریخ صدور چک برای دریافت وجه مندرج در این سند به بانک مراجعه نماید. دو حالت وجود دارد؛ یا اینکه چک وصول می شود و مشکلی از بابت آن به وجود نخواهد آمد یا اینکه مبلغ کافی در حساب صادر کننده چک وجود ندارد و چک وصول نخواهد شد. اگر در مدت مشخص پانزده روزه شخص به بانک مراجعه نماید و وجه چک را از حساب صادر کننده دریافت نکرد از بانک گواهی عدم پرداخت دریافت خواهد کرد. سپس با مراجعه به مراجع قضایی خواهان مطالبه خود خواهد شد.
اگر در این مدت مشخص دارنده چک اقدامی علیه صادر کننده چک انجام ندهد پس از آن نیز نمی تواند دعوا علیه ظهر نویس چک انجام دهد. حال نکته اینجاست که حتی خارج از مهلت زمانی فرد می تواند اقدام قانونی علیه صادر کننده و ضامن چک را انجام دهد زیرا طبق آنچه که گفته شد تا زمانی صادر کننده در مقابل صدور سند مسئولیت دارد ضامن آن نیز مسئولیت دارد. اگر صادر کننده چک طبق قانون شامل تخفیف شود یا وجه پرداختی را قسط بندی نماید این تخفیف نیز شامل حال ضامن هم خواهد شد زیرا رابطه مسئولیت ضامن و صادر کننده چک یک رابطه طبیعی است.
نکاتی در مورد مسئولیت ضامن چک (2)
مسئولیت ضامن چک در صورت برگشت چک
زمانی که چک از بانک برگشت می خورد ممکن است شخص ضامن متوجه این موضوع نشود و فرد دارنده چک اقدامات قضایی خود را برای وصول چک انجام دهد و کماکان ضامن چک از این موضوع بی اطلاع باشد. پس در این مورد ضامن چک بسیار متضرر خواهد شد. زیرا دارنده چک با اخذ گواهی عدم پرداخت چک از بانک اقدام به ارائه دادخواست مطالبه وجه چک به مراجع می کند و در این دادخواست حق دارد تا خسارت تأخیر تأدیه و تمام هزینه های دادرسی را از صادر کننده چک مطالبه نماید. تاخیر تأدیه با نرخ تورم، از زمانی که چک صادر می شود تا زمانی که وجه چک وصول می شود محاسبه خواهد شد. پس در این حالت ضامن چک با عدم اطلاع از برگشت خوردن چک و انجام ندادن اقداماتی برای وصول چک ممکن است در نهایت از بابت ضمانت متحمل پرداخت وجهی بیشتر از وجه ضمانت شده، شود.
