معاونت در جرم کلاهبرداری
بررسی معاونت در جرم کلاهبرداری
جرم کلاهبرداری از جمله جرایم کیفری است که مصادیق متعددی دارد، و عناصر مختلفی باید در کنار یکدیگر جمع شود تا بتوان گفت جرم محقق شده است. معاونت در جرم کلاهبرداری نیز شروط مختلفی داشته، و پرونده های کیفری که با عنوان معاونت جرم کلاهبرداری تشکیل می شود، نیاز به ارزیابی دقیق حقوقی دارند. وکیل کلاهبرداری و کارشناس متخصص در زمینه کیفری با شناخت عناصر حقوقی اینگونه جرایم تلاش می کند که به احقاق حق موکل بپردازد.
چه زمانی عمل مجرمانه به عنوان معاونت در جرم کلاهبرداری شناخته می شود؟
معاونت در جرم کلاهبرداری زمانی محقق می شود که شخص بدون دخالت مستقیم در عملیات مجرمانه، فرد مرتکب را در انجام کلاهبرداری یاری برساند و یا موجبات جرم را فراهم آورد. به عبارت دیگر معاون جرم بدون اینکه در جرم شرکت داشته باشد و بتوان جرم را به رفتار وی مستند کرد، انجام عمل کلاهبرداری را برای مباشر تسهیل می کند.
اما اثبات معاونت در کلاهبرداری دارای پیچیدگی های مخصوص به خود بوده و باید شرایط وقوع آن را مورد بررسی قرار داد.
معاونت در جرم کلاهبرداری (2)
عناصر تشکیل دهنده ی معاونت در جرم کلاهبرداری
معاونت در جرم کلاهبرداری نیز مانند مباشرت در جرم دارای سه عنصر قانونی، مادی و معنوی می باشد.
قانونگذار در ماده 126 قانون مجازات اسلامی به عنصر قانونی این جرم پرداخته و آورده است که :
اشخاص زیر معاون جرم محسوب می شوند:
الف- هرکس دیگری را ترغیب، تهدید، تطمیع، یا تحریک به ارتکاب جرم کند یا با دسیسه یا فریب یا سوءاستفاده از قدرت، موجب وقوع جرم گردد.
ب- هرکس وسایل ارتکاب جرم را بسازد یا تهیه کند یا طریق ارتکاب جرم را به مرتکب ارائه دهد.
پ- هرکس وقوع جرم را تسهیل کند.
تبصره- برای تحقق معاونت در جرم، وحدت قصد و تقدم یا اقتران زمانی بین رفتار معاون و مرتکب جرم شرط است. چنانچه فاعل اصلی جرم، جرمی شدیدتر از آنچه مقصود معاون بوده است مرتکب شود، معاون به مجازات معاونت در جرم خفیف تر محکوم می شود.»
همانطور که ملاحظه می شود در این ماده قانونی علاوه بر بیان عنصر قانونی جرم و تعریف معاونت در جرم کلاهبرداری تلاش شده است که به سایر عناصر به طور جزئی پرداخته شود، و شدت و تخفیف در مجازات مورد بررسی قرار گیرد.
عنصر مادی جرم معاونت در جرم کلاهبرداری
همانطور که در ماده 126 قانون مجازات اسلامی آمده، انجام اعمالی مانند ترغیب، تهدید، تطمیع، تحریک، تهیه یا ساختن وسایل جرم و تسهیل رفتار مجرمانه مشمول معاونت در جرم خواهد بود. آنچه که باید مورد توجه قرار گیرد آن است که جرم معاونت از جمله افعال مثبت است، و با انجام عملی از سوی مجرم به وقوع می پیوندد. بنابراین در صورت عدم انجام فعل و مسکوت ماندن رفتار مجرمانه از طرف شخص نمی توان او را به عنوان معاون جرم معرفی کرد.
به طور مثال اگر کارمند بانک از رفتار مجرمانه ی رئیس بانک مطلع شود، و نسبت به آن اقدامی نکند، رفتار او در دسته بندی مجرمانه قرار نمی گیرد، اما اگر بازرس با وجود مشاهده رفتار مجرمانه از طرف کارمندان بی اعتنایی کند و به نحوی با ایجاد چتر حمایتی انجام عمل مجرمانه را برای این اشخاص فراهم نماید می تواند به عنوان معاونت در جرم کلاهبرداری مورد پیگرد قرار بگیرد.
نکته ی دیگری که درباره ی عنصر مادی جرم باید گفته شود آن است که رفتار مجرمانه باید در حیطه معاونت در جرم باشد، وگرنه اگر شخص در انجام کلاهبرداری شرکت داشته باشد و خود برای بردن مال غیر به رفتار متقلبانه ی آشکاری دست بزند، از بحث معاونت خارج بوده و در دسته مباشرت و شرکت در جرم مورد بررسی قرار می‌گیرد و به تبع مجازات آن سنگین تر خواهد بود.
همچنین قابل ذکر است که باید بین رفتار معاون و مباشر اقتران زمانی و تقدم عمل وجود داشته باشد. به طور مثال کمک ها و مساعدت هایی که فرد بعد از انجام کلاهبرداری برای مرتکب انجام می دهد، اعمالی مانند، نگهداری مال، فروش، مخفی کردن و… در دسته معاونت قرار نمی‌گیرد و به عنوان جرم مستقل دیگری مورد بحث خواهد بود. بنابراین بین عمل معاون و مباشر رابطه سببیت باید وجود داشته باشد.
معاونت در جرم کلاهبرداری (3)
عنصر معنوی معاونت در جرم کلاهبرداری
در رابطه با معاونت و مباشرت جرم مهمترین مسئله وجود وحدت قصد بین اشخاص است، به عبارتی باید آنچه که مورد قصد معاون قرار گرفته است، هدف مباشر نیز باشد. از این رو قانونگذار بیان کرده که در صورتی که مباشر بیشتر از منظور و قصد معاون اقدام کند، معاون به اندازه قصد مجرمانه خود مجازات خواهد شد، و مشمول تشدید مجازات نمی گردد.
نکته دیگر آن است که رفتاری که معاون انجام می دهد باید با آگاهی کامل باشد، و بداند در راستای انجام کلاهبرداری به شخص مباشر یاری رسانده و او را راهنمایی کرده و یا تحریک نموده است. بنابراین شخصی که بدون اطلاع از قصد و نیت مباشر وسایلی را در اختیار وی قرار می دهد و یا سخنانی را بر زبان می راند بدون آنکه هدف او کلاهبرداری از مال غیر باشد در دسته معاونت در جرم کلاهبرداری قرار نخواهد گرفت.
مجازات معاونت در جرم کلاهبرداری
در ماده 127 قانون مجازات اسلامی قانونگذار به میزان مجازات معاونت در جرم کلاهبرداری پرداخته است. در این قانون آمده است که در صورتی که در شرع یا قانون مجازات دیگری برای معاون تعیین نشده باشد، مجرم به مجازات های زیر محکوم خواهد شد و در بند ت آورده است که:
در جرائم موجب تعزیر یک تا دو درجه پایین تر از مجازات جرم ارتکابی»
بنابراین جرم کلاهبرداری که جزو مجازات تعزیری درجه چهار است و مجازات آن از 5 تا 10 سال تعیین شده، درباره ی معاونت در جرم کلاهبرداری مجازات خفیف تر یعنی حبس از 6 ماه تا 5 سال در نظر گرفته می شود.
باید گفت که معاونت در کلاهبرداری به عنوان جرایم غیر قابل گذشت شناخته میشود، به این معنی که حتی در صورت گذشت شاکی از طرف شارع، شخص مرتکب مورد پیگرد و مجازات قانونی قرار خواهد گرفت. اما اگر شرایط وقوع جرم کلاهبرداری بتواند موجبات تخفیف را برای مجرم دریافت کند، مجازات معاونت در جرم نیز کاهش پیدا خواهد کرد، و تبعات کیفری کمتری به شخص تحمیل می شود.
مطالب مرتبط:
