مجازات سرقت ادبی
بررسی سرقت ادبی در حقوق ایران
مطابق با ماده 23 قانون حمایت حقوق مولفان و مصنفان و هنرمندان، مجازات سرقت ادبی از شش ماه تا سه سال حبس تادیبی است. در حقوق ایران سرقت ادبی به عنوان یکی از جرایم مربوط به مالکیت معنوی شناخته می شود. برخی از مهمترین جرایم بر علیه مالکیت معنوی عبارتند از سرقت ادبی، تقلب در تهیه آثار علمی و … . در ادامه این نوشتار ضمن بررسی ارکان تشکیل دهنده جرم سرقت ادبی در حقوق ایران، شیوه رسیدگی به این جرم و مجازات مرتکب را مورد بررسی قرار خواهیم داد.
ارکان تشکیل دهنده جرم سرقت ادبی چیست؟
رکن قانونی جرم سرقت ادبی در حقوق ایران موضوع ماده 23 قانون حمایت حقوق مولفان و مصنفان و هنرمندان است.
مطابق با ماده مذکور مجازات شخصی که تمام یا بخشی از اثر ادبی متعلق به دیگری را به عنوان اثر متعلق به خود یا شخصی غیر از پدیدآورنده اصلی آن، پخش یا توزیع کند به مجازات حبس تعزیری از شش ماه تا سه سال محکوم خواهد شد.
مطابق با ماده مذکور، رکن مادی جرم سرقت ادبی عبارت است از «پخش، یا نشر یا عرضه یک اثر ادبی مورد حمایت قانون به نام شخصی غیر از پدید آورنده آن اثر». رکن معنوی یا روانی این جرم نیز عبارت از «آگاهانه و عمدی بودن » انجام این اقدامات است.
رسیدگی به جرم سرقت ادبی در صلاحیت کدام مرجع قانونی قرار دارد؟
جرم سرقت ادبی از جمله جرایم تعزیری درجه 5 به شمار می رود. طبق قانون آیین دادرسی کیفری تحقیقات مقدماتی نسبت به این جرم در صلاحیت دادسرای عمومی و انقلاب شهرستان محل ارتکاب جرم قرار دارد. برای مثال اگر مرتکب، مقاله علمی متعلق به شخص دیگری را در یک مجله که در شهر شیراز چاپ می شود، منتشر کند، دادسرای عمومی و انقلاب شهرستان شیراز برای انجام تحقیقات مقدماتی نسبت به این جرم صلاحیت خواهد داشت.
شروع تحقیقات مقدماتی نسبت به جرم سرقت ادبی معمولاً با شکایت شاکی خصوصی آغاز می شود. مقامات قضایی دادسرا مکلفند در هر ساعت از شبانه روز شکایات شخصی افراد را مورد بررسی و رسیدگی قرار دهند. برای طرح شکایت کافی است به دادسرای عمومی و انقلاب مراجعه کرد یا از طریق سامانه اینترنتی عدل ایران اقدام نمود.
دادستان ریاست دادسرای عمومی و انقلاب را بر عهده دارد و حسب مورد پرونده را به یکی از دادیاران یا بازپرس های دادسرا ارجاع می دهد. مقام قضایی مزبور تحقیقات مقدماتی را آغاز کرده و حسب مورد قرار های مورد نیاز مثل قرار کارشناسی و … را صادر می کند. چنانچه دلایل و قرائن اطمینان آوری برای مقام قضایی وجود داشته باشد، می تواند مشتکی عنه را به عنوان متهم احضار کند. در صورتی که متهم بدون عذر موجه از حضور در دادسرا و ارائه توضیحات خودداری کند، به دستور مقام قضایی جلب می شود.
پس از انجام تحقیقات مورد نیاز، اگر ارتکاب جرم توسط متهم برای مقام قضایی رسیدگی کننده به پرونده محرز گردد، ضمن صدور کیفرخواست و قرار جلب به دادرسی پرونده را به دادگاه کیفری دو ارسال می کند.
شیوه رسیدگی در دادگاه کیفری دو
پس از آن که پرونده مجازات سرقت ادبی به همراه کیفرخواست به دادگاه کیفری دو وصول شد، قاضی دادگاه نخست تحقیقات صورت گرفته در پرونده را بررسی می کند. اگر دادگاه تحقیقات دادسرا را کافی نداند، تحقیقات مقتضی را انجام می دهد، با پرونده را جهت تکمیل تحقیقات به دادسرای عمومی و انقلاب ارسال می کند. پس از تکمیل پرونده دادگاه دستور تعیین وقت رسیدگی و احضار طرفین را صادر می کند. پس از تشکیل جلسه دادرسی قاضی دادگاه محتویات پرونده را بررسی کرده و اظهارات طرفین را استماع می کند. پس از اعلام ختم دادرسی، دادگاه کیفری ظرف مهلت یک هفته در خصوص موضوع تصمیم گیری می کند و سپس دادنامه را صادر می نماید.
اگر ارتکاب جرم توسط متهم برای دادگاه محرز شود، حکم به مجازات سرقت ادبی یعنی شش ماه تا سه سال حبس تعزیری صادر می شود. دادنامه به محکوم علیه ابلاغ شده و در ذیل آن یادآوری می شود که این دادنامه ظرف مهلت بیست روز از زمان ابلاغ، قابل تجدید نظر خواهی در دادگاه تجدید نظر استان است. پس از قطعیت حکم در دادگاه تجدید نظر یا عدم تجدید نظر خواهی از آن، محکوم علیه به زندان فرستاده می شود.
در صورتی که محکوم علیه سابقه کیفری موثر نداشته و رضایت شاکی خصوصی را اخذ کند، مجازات سرقت ادبی قابل تعلیق خواهد بود. همچنین محکوم علیه پس از سپری شدن یک سوم مدت حبس می تواند تقاضای آزادی مشروط را مطرح سازد.
نکات حقوقی در خصوص مجازات سرقت ادبی
در ارتباط با مجازات سرقت ادبی توجه به برخی از نکات حقوقی ضروری است که در ادامه به مهمترین آنها اشاره خواهیم داشت. توصیه می شود پیش از انجام هرگونه اقدام حقوقی در زمینه مجازات سرقت ادبی با یک یا چند نفر وکیل دادگستری مشاوره حقوقی داشته باشید.
برخی از جرایم دیگر نیز ممکن است در ارتباط با جرم سرقت ادبی ارتکاب یابد. برای مثال می توان به جرم تقلب در تهیه آثار علمی موضوع ماده 1 قانون مبارزه و پیشگیری از تقلب در تهیه آثار علمی مصوب 1396 اشاره کرد. مطابق با ماده مذکور کسانی که تولید آثار علمی و ادبی تقلبی را حرفه خود قرار دهند، به مجازات شش ماه تا دو سال حبس تعزیری محکوم خواهند شد. مطابق با قانون آیین دادرسی کیفری، تحقیقات مقدماتی نسبت به این جرم نیز در دادسرای عمومی و انقلاب شهر محل ارتکاب جرم صورت می گیرد.
بدیهی است جرم سرقت ادبی هنگامی قابلیت تحقق پیدا می کند، که پدیدآورنده اثر ادبی اجازه انتشار آن را به دیگری نداده باشد. بنابراین اگر ثابت شود که پدیدآورنده اثر ادبی خود اجازه انتشار اثر را به دیگری داده است، قرار منع تعقیب صادر می شود.
یکی از شروط اصلی برای تحقق جرم سرقت ادبی و مجازات آن این است که اثر ادبی که به سرقت رفته، مورد حمایت قانون حمایت حقوق مولفان و مصنفان و هنرمندان باشد. بنابراین معمولاً جرم سرقت ادبی نسبت به آثاری ارتکاب می یابد که در وزارت ارشاد اسلامی به ثبت رسیده و شماره ثبت داشته باشند.
