مجازات توهین به رهبری
مجازات توهین به رهبری
مجازات توهین به رهبری یکی از زیر شاخه های قوانین اهانت به مقدسات مذهبی و سوء قصد به مقامات داخلی می باشد. رهبری عالی ترین مقام کشور در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران شناخته شده و اختیارات مختلفی دارد. اصل یکصد و دهم قانون اساسی به طور تفصیلی در مورد وظایف مقام رهبری سخن گفته است. البته این نکته را باید بدانیم که این اصل جزء موارد اصلاحی در تاریخ ششم مرداد ماه سال ۱۳۶۸ است. حال سوال این است که آیا مجازاتی برای هرگونه اهانت به رهبر در قانون مجازات اسلامی وجود دارد یا خیر؟ همچنین باید بدانیم که آیا هرگونه سخنانی به عنوان توهین تلقی می شوند؟ یا سخنان متفاوتی وجود دارند و هر کدام احکام جداگانه خود را دارند. به طور مثال نمی توانیم انتقاد و یا پیشنهاد را در زمره توهین تلقی کنیم.
آیا مجازات توهین به رهبری در قانون مجازات اسلامی وجود دارد؟
مجازات توهین به رهبری در تاریخ دوم خرداد ماه سال ۱۳۷۵ به تصویب رسید. این ماده در فصل دوم از موضوع مجازات های اسلامی که شامل تعزیرات و مجازات ها می شود ذکر شده است. این ماده در فصل اخیر به عنوان ماده ۱۷ به تصویب رسیده است؛ اما در کنار سایر مجازات ها به شماره ی ۵۱۴ می باشد. در این قانون به طور صریح برای تمام اهانت کنندگان چه شخص حقیقی یا حقوقی باشند مجازات در نظر گرفته شده است. برای اینکه بهتر بتوانید با قانون آشنا شوید باید متن ماده را حداقل یکبار مطالعه کنید. متن این ماده عبارت است از: هر کس به حضرت امام خمینی، بنیانگذار جمهوری اسلامی رضوان الله تعالی علیه و مقام معظم رهبری به نحوی از انحا اهانت نماید به حبس از شش ماه تا دو سال محکوم خواهد شد.
همانطور که متن ماده ۵۱۴ قانون مجازات اسلامی را خواندید مجازات توهین به رهبری به طور صریح حبس تعیین شده است. این قانون ابهامات زیادی را برای تفسیر در دل خود دارد اما در نقطه مقابل، امکان احراز جرم برای دادگاه توسیع شده است. بر همین اساس زمانی که این اتهام به شخصی وارد شود باید از طُرق مختلفی اقدام به تبرئه نماید. اما برای اینکه بتوانیم تبرئه موکل را از دادگاه بخواهیم باید متن این ماده را به خوبی بخوانیم تا از عدم شمول آن بهره مند شویم. نکته اول این ماده مربوط به شخص است که در قانون جمهوری اسلامی ایران، شخص شامل حقیقی و حقوقی می شود. پس اهانت به رهبری چه از جانب شخص حقیقی که همان افراد جامعه هستند باشد. یا از جانب اشخاص حقوقی که همان موجودات اعتباری جامعه هستند باشد، مجازات دارد.
بررسی تفصیلی مجازات توهین به رهبری در ماده ۵۱۴قانون مجازات اسلامی
پس از بررسی قسمت اول ماده ی 514 برای مجازات توهین به رهبری به قسمت دوم آن یعنی به افرادی که توهین به آنها دارای مجازات است می پردازیم. پس اگر به رهبر کنونی یعنی آیت الله خامنه ای و رهبر سابق یعنی آیت الله خمینی توهینی صورت گیرد، فرد توهین کننده مشمول مجازات خواهد بود. اما مهم ترین قسمت این ماده مربوط به همین بخشی است که می خواهیم در مورد آن توضیح دهیم. این قسمت مربوط به بخش سوم ماده یعنی عبارت: “به نحوی از انحا” می باشد. با توجه به نوع عمومیت این کلمه می توان هر نوع لفظ یا غیر از لفظ که دال بر اهانت باشند را توهین تلقی کرد. بعضی از حقوقدانان معتقدند که این عبارت به شدت عام می باشد و این عمومیت امری ناپسند در حقوق جزا است. البته منظور ما از عام بودن این است که دایره شمولیت و مصادیق عبارت اخیر تحت احراز دادگاه خواهند بود.
امکان دارد شخصی به طور مستقیم با استفاده از الفاظ، اهانت به رهبر را انجام ندهد اما با استفاده از نقاشی و یا امثال ذالک اقدام به اهانت کند. در این صورت با توجه به همان عبارت که توضیح دادیم مشمول مجازات این ماده خواهد بود. البته نباید فراموش کنیم که امکان دارد عرف در تشخیص توهین، افتراء و انتقاد دچار خلط و اشتباه شود. انتهای ماده ۵۱۴ قانون مجازات اسلامی نیز مربوط به نوع مجازاتی است که برای شخص یا اشخاص توهین کننده در نظر گرفته شده است. نوع این مجازات، حبس تعزیری می باشد و مدت آن حداقل شش ماه و حداکثر ۲۴ ماه خواهد بود. تعیین تعداد ماه های حبس برای شخص توهین کننده توسط قاضی انجام می گیرد. انگیزه ها و دلایل مختلفی وجود دارند که باعث می شوند قاضی به این نتیجه برسد که چند ماه را برای متهم در نظر بگیرد.
آیا انتقاد به رهبر نیز مانند اهانت به رهبر مشمول مجازات خواهد بود؟
همانگونه که تاکنون بررسی کردیم مجازات توهین به رهبری در قانون مجازات اسلامی وجود دارد. اما هیچ گونه مجازاتی برای انتقاد کردن در قانون فعلی ذکر نشده است. بر همین اساس انتقاد کردن هیچگونه مجازاتی را در پی ندارد و اشخاص می توانند نسبت به وظایف رهبری اقدام به انتقاد کنند. برای اینکه بهتر بتوانید با وظایف رهبری آشنا شوید می توانید به اصل ۱۱۰ قانون اساسی مراجعه کنید. در این اصل حدود ۱۱ وظیفه اصلی برای مقام رهبری تعیین شده اند که البته نباید قید آخر این اصل را فراموش کرد. قید آخر اصل اخیر این است که: “رهبر می تواند بعضی از وظایف و اختیارات خود را به شخص دیگری تفویض کند”. لذا رهبر می تواند مطابق این قید در قانون اساسی بعضی از اختیارات غیر اساسی خود را به شخص دیگری تفویض کند.
شاید بعضی ها به دنبال انتقاد یا توهین به رهبری نیستند و نمی دانند که اگر بخواهند اشکال اساسی را مطرح کنند چگونه باید آن را بیان نمایند. در صورتی که اشکالات اساسی مربوط به ویژگی های رهبری باشند باید اصل ۱۰۹ قانون اساسی را مد نظر قرار دهید. زیرا این اصل ناظر بر شرایط و صفات رهبر است.
کدام مرجع قانونی مسئول رسیدگی به انتقادات اساسی به مقام رهبر است؟
اصل های ۱۰۸، ۱۰۷ و ۱۱۱ قانون اساسی تمام شرایط مربوط به انتخاب یا عزل موقت رهبر را ذکر کرده اند. مطابق اصل های اخیر، آن مرجعی که وظیفه نظارت بر روی اجرای وظایف رهبری را بر دوش دارد مجلس خبرگان رهبری است. لذا در صورتی که رهبر نتواند وظایف خویش را به درستی انجام دهد باید مراتب انتقاد به مجلس خبرگان رهبری اعلام شود. پس از بررسی انتقاد و مدارکی که به پیوست آن به مجلس خبرگان ارسال شده اند، تصمیم گیری در مورد تایید یا رد آنها اتخاذ خواهد شد.
