قیم کیست؟
افرادی که از نظر قانون و عرف صلاحیت اداره امور مالی و یا صلاحیت تصمیم گیری برخی از امور زندگی خود را ندارند محجور دانسته و سرپرست یا ولی قهری آنان عهده دار اداره اموال و تصمیم گیری به جای این افراد هستند حال در شرایطی که سرپرست یا ولی قهری وجود نداشته باشد این عهده و وظیفه بر ذمه قیم می باشد. پس قیم در واقع شخصی است که از سوی قانون برای حفاظت و سرپرستی و اداره امور مالی فرد محجور انتخاب می شود. اسن شخص باید دارای شرایطی باشد و پس از نصب وی باید وظایفی را که به وی محول می شود به طور کامل انجام دهد. به همین منظور در این مقاله سعی شده است تا به همه جوانب نصب و شرایط و وظایف قیم و مواد قانونی آن بپردازیم.
قیم افراد محجور چه کسی است؟
شخص قیم کسی است که از سوی قانون منتسب می شود تا اداره امور مالی و برخی امور غیر مالی افرادی را متقبل شود. چه افرادی طبق قانون محجور شناخته می شود؟ این سوالی است که در موضوع و عنوان قسم میست ممکن است برای برخی افراد پیش بیاید. افراد محجور افرادی هستند که در یکی یا دو دسته از این افراد قرار بگیرند. افراد صغیر و افراد غیر رشید و افراد مجنون و دیوانه، که به کسانی که زیر سن بلوغ باشند صغیر شناخته می شوند سن بلوغ برای دختران نه سالگی و برای پسران پانزده سالگی تمام قمری است. افراد غیر رشید نیز افرادی هستند که به سن قانونی ۱۸ سال نرسیده اند و افراد مجنون نیز افرادی دیوانه هستند که عقل معاش و دچار نقص عقلی هستند.
در قانون مصوب اگر این افراد معامله ای انجام بدهند و یا برخی از تصمیماتی را اتخاذ نمایند این معامله یا تصمیم از نظر قانون لغو و غیر قانونی خواهد بود. پس لازم است تا کسی که دارای شرایطی باشد سرپرستی این افراد را تا زمان رفع محجوریت و یا تا همیشه بر عهده داشته باشند. پدر و پدر بزرگ پدری سرپرست افراد محجور محسوب می شوند و در صورت نبود اسم افراد و عدم داشتن شرایط سرپرستی وظیفه اداره امور مالی و غیر مالی افراد بر عهده ولی قهری است. ولی کسی است که یا از سوی ودر یا پدر بزرگ انتخاب می شود و اگر ولی قهری نیز انتخاب نشده باشد قانون برای این افراد قسم انتخاب می کند. قیم وی باید از نزدیکان به این افراد باشد که تمکن مالی قابل قبول دادگاه را داشته و شرایط خاصی که در قانون مطرح شده است را دارا باشد. نصب قیم دارای شرایطی است که در متن زیر یه آن می پردازیم.
موارد نصب قیم مطابق قانون مدنی
مطابق قوانین ایران سرپرستی تمامی افراد محجور با پدر است در صورتی که پدر فوت کند یا شرایط سرپرستی را نداشته باشد مثلا زندان باشد یا معتاد به مواد مخدر باشد سرپرستی افراد بر ذمه پدر بزرگ پدری است. حال چنانچه جد پدری در قید حیات نباشد یا در بستر بیماری باشد و یا تمکن مالی نداشته باشد سرپرستی این افراد بر عهده قیم خواهد بود البته اگر پدر یا پدر بزرگ پدری وصیت کرده باشند که فلان شخص سرپرست فرزندانشان باشد عهده دار این مسئولیت با ولی وصی است سپس با قیم اما اگر این شخص از سوی هر یک انتخاب نشده باشد سرپرست آنها را قانون تعیین کرده که به آن قیم می گویند.
در ماده ۱۲۱۸ قانون مدنی مواردی که قانون مطابق با آن اقدام به نصب قیم می کند را برشمرده است؛
در صورتی که افراد محجور پدر ( سرپرست) پدر بزرگ پدری یا ولی خاص نداشته باشند.
افراد صغیر که ولی خاصی ندارند و سرپرست های وی ( پدر و پدر بزرگ پدری) ولی را پس از خود انتخاب نکرده باشند.
افرادی غیر رشید و مجنون که حالت جنون و عدم رشد آنها مربوط به دوران صغیری آنها باشد و فاقد ولی قهری باشند.
همچنین برای افراد غیر رشید و افراد مجنون که جنون آنها و عدم رشدشان مربوط و متصل به صغیر بودنشان نباشد.
قیم کیست؟ (1)
شرایط نصب قیم از سوی قانون
اولویت نصب قیم در قانون در صورت نبود پدر با مادر است و تا زمانی که مادر ازدواج نکرده باشد در صورت خواسته مادر قیومیت با وی خواهد بود و چنانچه مادر ازدواج کند باید مراتب را به قانون اطلاع دهد در این صورت دادگاه برای نصب قیم جدید اقدامات لازم را انجام می دهد و اگر مادر فوت نماید در صورت وجود شرایط اولویت با شوهر مادر است. پدر بزرگ مادری از دیگر افراد دارای صلاحیت است. افراد نزدیک مانند عمو یا افراد نزدیک به فرد محجور نیز در صورت وجود شرایط لازم از کسانی است که ممکن است از سوی دادگاه برای امر سرپرستی انتخاب شوند.
در ماده ۱۲۳۱ قانون مدنی شرایط نصب قیم به شرح زیر آمده است؛
کسانی که تحت قیمومت یا ولایت کسان دیگر باشند حق‌و‌شرایط قیومیت را ندارند.
کسانی که مرتکب جنایاتی شده باشند و به حکم قطعی مجازات شده باشند و این جرایم شامل؛ خیانت در امانت، سرقت، اختلاس، کلاهبرداری، جنحه نسبت به اطفال، منافیات عفت و هتک ناموس، ورشکستگی به تقصیر
کسی که ورشکسته شده باشند و حکم ورشکستگی آنان صادر شده باشد و هنوز تصفیه بدهی نکرده باشند.
کسی که خود یا نزدیکان درجه اول آنان نسبت به افراد محجور دعوای داشته باشند.
کسانی که به فساد اخلاقی شهره باشند.
شایستگی اخلاقی و دارای صفت امانت داری که تایید آن کاری مشکل است.
وظایف قیم از منظر قانون
شخص قیم مطابق قانون دارای وظایفی است که چنانچه این وظایف را به خوبی انجام ندهد از مقام خود عزل می شود. اگر مال فرد تحت تکفل وی نقصان شود و یا باعث ایجاد ضرر به او شود و یا پس از نصب وی به یکی از جرایم فوق الذکر در شرایط نصب وی مرتکب شود از قیمومت عزل خواهد شد. پس وظایفی که قانون بر عهده است شخص گذاشته است به قرار زیر است؛
قیم به مجرد نصب وی بایستی لیستی از تمام دارایی و اموال فرد محجور را به دادستان ارائه دهد و تا پایان محجوریت افراد امانت دار این اموال باشد.
قیم بایستی هزینه های فرد محجور اعم از هزینه زندگی و درمان او را پرداخت نماید.
در صورت نیاز و لازم اجازه حق اشتغال را به افراد بدهد.
مهم ترین وظیفه سرپرست اصلاح و تربیت و حفظ جسم و نگهداری و حفظ بهداشت و سلامت فرد محجور است.
