قرابت
به برقراری رابطه بین افراد خویشاوندی یا قرابت گفته می شود. برای نمونه بین زوجین رابطه خویشاوندی و مابین خواهر و بردار یا فرزندان آنها رابطه دیگری وجود دارد. همچنین تولد، ازدواج، شیر دادن به نوزاد شخص دیگر البته با شرایط خاص رابطه خویشاوندی را به وجود می آورد. ولی به طور خلاصه رابطه ی خویشاوندی یعنی رابطه ای اعم از سببی یا خونی به علت رضایت یا نکاح یا به طور کلی بیان کننده روابط اجتماعی به صورت گسترده تری ناشی از روابط خانوادگی بین زن و شوهر با والدین و همچنین فرزندان است.
البته خویشاوندی در نظام اجتماعی نقش ویژه ای ایفا می کند طوری که افراد متعدد و مختلفی را از طریق وظایف و تکالیف منظم به یکدیگر ربط می دهد. در این سیستم هر شخص در قبال اشخاص دیگر مجموعه ای از تکالیف و حقوق را دارا می باشد طوری که روش انتقال اموال مابین این اشخاص از همین اصول پیروی می کند. بنابراین زن و شوهر رکن اصلی جهت ایجاد پیوند خانوادگی در اثر ازدواج هستند. نسب نیز سرچشمه خویشاوندی است و افرادی که از یک نسل هستند مانند نوه، فرزند و پدر که نسبی مشترک دارند و یا دو پسر که نسبت برادری دارند و از یک پدر می باشند در نتیجه رابطه خونی داشته و خویشاوند به حساب می آیند.
انواع قرابت
طبق قانون مدنی قرابت بر سه نوع تقسیم می شود که به شرح زیر است.
قرابت نسبی
افراد با قرابت نسبی بر اساس ترتیب و مبنای طبقاتی ماده موجود در قانون مدنی ارث می برند. همچنین خویشاوندان نسبی هم سطح موظف هستند که به یکدیگر انفاق کنند. والدین نیز از فرزندان خود مراقبت و نگهداری کنند. پدر و اجداد پدری قیوم قانونی کودک در اداره دارایی و اموال وی هستند. فرزندان نام خانوادگی و تابعیت اجداد خود را دارا بوده و محل زندگی آنها همان محل زندگی اجدادیشان می باشد. البته طبق قانون مدنی یکسری از افراد نمی توانند با خویشاوندان خود ازدواج کنند. همچنین طبق دستورات قرآن و قوانین ایران ازدواج هفت دسته از افراد منع می شود که شامل دختر خواهر، دختر برادر، خاله، عمه، خواهر، دختر و مادر می باشد ولی ازدواج فرزندان دایی، خاله، عمو و عمه با یکدیگر را بدون مانع می داند. همچنین نکاح با اقارب نسبی زیر ممنوع می باشد که به شرح زیر است:
نکاح با مادر و اجداد وی یا با پدر و اجداد وی
نکاح با فرزندان یا اولاد خود
نکاح با خواهر و برادر یا فرزندان آنها
نکاح با خاله و عمه ی خود یا خاله و عمه والدین خود
قرابت1
قرابت سببی
قرابت سببی نوعی خویشاوندی است که در اثر نکاح بین زوجین و اقوام آنها با یکدیگر به وجود می آید. بنابراین با انجام عقد خویشاوندان زن به همان اندازه خویشاوندان مرد به وی نزدیک شده و در مورد خویشاوندان مرد همان قانون صدق می کند. طبق قانون مدنی هر فرد در هر درجه و هر خطی که با یک شخص خویشاوندی سببی داشته باشد در همان درجه و خط خویشاوندی نسبی با زن یا مرد خواهد داشت. بنابراین والدین زوجه یک مرد خویشاوند سببی درجه یک مرد و خواهر و برادر شوهر یک زن خویشاوندان درجه دوم زن خواهند بود. در مورد حیث حرمت در بین نکاح موقت و دائم تفاوتی وجود ندارد طوری که اگر مرد با زن نکاح موقت داشته باشد دیگر نمی تواند با مادر وی ازدواج کند و برای همیشه امری حرام محسوب می شود. افرادی که خویشاوندی نسبی با آنها حرام به حساب می آید به شرح زیر است.
افرادی مانند مادر که نکاح با آنها در هر زمانی ممنوع می باشد.
افرادی که نکاح آنها به طور کلی ممنوع است یعنی جهت بقای خویشاوندی چنین امری ضروری می باشد مانند خواهر زن.
افرادی که نکاح آنها بدون اجازه همسر ممنوع می باشد مانند ازدواج با دختر خواهر زن یا دختر برادر زن.
همچنین در بین خویشاوندان سببی چیزی به اسم ارث وجود نداشته و تنها زوجین از ارث هم سهیم می شوند. بنابراین مرد موظف به انفاق است و در مقابل این انفاق ریاست خانواده و زندگی بر عهده وی می باشد طوری که تابعیت، اقامتگاه و حتی برخی اوقات نام خانوادگی او بر زوجه تحمیل می شود. از دیگر ویژگی های این خویشاوندی می توان به مانع ازدواج مرد با مادر زن سابق یا زن بابای خود شود.
قرابت رضاعی
از دیگر خویشاوندی ها می توان به قرابت رضاعی اشاره کرد که از طریق شیر دادن یک زن به نوزاد شخص دیگری این رابطه برقرار می شود طوری که با دیگر اقوام نوزاد خویشاوندی رضاعی برقرار می کند. همچنین این خویشاوندی شامل نفقه و تقسیم ارث نمی شود و ممنوعیت آن به صورت عدم ازدواج طفل با زن شیرده می باشد. البته نوزاد نمی تواند با فرزندان زن شیرده ازدواج کند زیرا دیگر آن زن مادر شیری نوزاد محسوب می شود. درنتیجه نوزاد نمی تواند با اقوام درجه یک زن شیرده نیز رابطه زناشویی برقرار کند. در مورد دو نوزاد با والدین متفاوت نیز صدق می کند طوری که اگر زن شیرده به دو نوزاد بدون هیچ نسبت خونی شیر داده باشد آن دو نوزاد نمی توانند با هم ازدواج کنند و در نتیجه خواهر یا برادر یکدیگر محسوب می شوند. خویشاوندی رضاعی از نظر حیث نکاح از قانون خویشاوندی نسبی پیروی می کند البته باید شیر زن از راه حلال حاصل شده باشد. بنابراین در درجه اول زن باید ازدواج کرده و دارای شوهر باشد. دوما از طریق بچه داری از راه حلال شیردهی انجام شود. حال اگر شیر دهی غیر از راه مکیدن جهت تغذیه نوزاد صورت گیرد خویشاوندی رضاعی به وجود نمی آید. همچنین شیردهی باید به مدت پانزده شبانه روز متوالی طول بکشد بدون اینکه شیر هیچ کس دیگر یا غذایی ما بین این شیر دهی به کودک داده شود.
آثار قرابت
اکثر حکم های موجود در قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران در مورد حقوق خانواده بر پایه قرابت درج شده است. حال شناختی درست از ویژگی ها و اشکال گوناگون از این خویشاوندی و آثاری که از خود به جای می گذارد، می تواند در شناخت و تحلیل حقوق خانواده موثر باشد. البته تحلیل این آثار علاوه بر حقوق خانواده شامل موارد دیگری مانند قیمومت، حجر، اقامتگاه، تابعیت، وصیت و ارث می باشد که هر کدام در جایگاه مرتبط به خود مطرح می شود.
مقاله های مرتبط:
