شرایط فورس ماژور
منظور از شرایط فورس ماژور در قانون مدنی چیست؟ معادل آن در قانون مدنی و زبان حقوقی ایران چیست؟ وجود شرایط فورس ماژور چه تاثیری روی آینده قرارداد خواهد گذاشت؟ در این مقاله به تمامی نکات مربوط به این شرایط خواهیم پرداخت.
فورس ماژور به چه معناست؟
فورس ماژور یکی از شروطی است که ضمیمه متن قرارداد های مختلف می شود. این شرط گویای این مطلب است در صورت وقوع وقایع غیر منتظره هیچ یک از طرفین قرارداد مسئولیت آن را بر عهده نخواهند داشت. به عبارت دیگر چنانچه در حین انجام تعداد و با قبل از شروع و پس از عقد قرارداد شرایط ویژه و خارج از کنترلی به وجود بیاید که خارج از توان و پیش بینی شخص متعهد له باشد قرارداد دچار شرایط فورس ماژور شده است. عبارت فورس ماژور یک واژه فرانسوی است که معنی لغوی آن قدرت برتر است که معادل آن در زبان حقوقی ایران قوه قهریه می باشد. این عبارت ابتدا در قانون کشور فرانسه به تصویب رسید و از آنجایی که برخی از قوانین اساسی ایران برگرفته از قانون اساسی کشور فرانسه است این مورد را در قانون اساسی ایران گنجانده شده است.
ماده ۲۲۷ قانون مدنی شرایط فورس ماژور را چنین تعریف شده است؛ به شرایطی که خارج از قدرت اشخاص متعهد در قرارداد رخ خواهد داد و شخص متعهد نمی تواند به تعهدات خود پایبند باشد و هیچ شخصی مسئول آن نیست. فرقی نمی کند شرایط به وجود آمده در حوزه فعالیت شخص متعهد باشد ( مانند آتش سوزی ساختمان در حال ساخت) یا مربوط به شرایط بیرونی مانند سیل و زلزله باشد. تنها زمانی که شرایط ویژه قوه قهریه وجود داشته باشد شخص متعهد له مسئول اتفاقات در مورد قرارداد نخواهد بود و در غیر این صورت وقوع هر اتفاقی در مسئولیت طرفین قرارداد است. اما این شرایط چه ویژگی هایی دارد؟ در متن زیر به آن خواهیم پرداخت.
شرایط فورس ماژور 1 (2)
شرایط فورس ماژور در قرارداد چیست؟
شرط فورس ماژور در برخی از قرارداد ها بسیار مهم است و از موارد حیاتی در هنگام تنظیم قرارداد است که دو طرف عقد نامه ضمیمه آن در متن قرارداد الزامی می دانند. سه شرط مهم و اصلی برای موقعیت قوه قهریه و یا فورس ماژور وجود دارد؛
وقوع وقایع غیر قابل اجتناب؛ طبق قانون و تعریف شرایط قوه قهریه شرایطی یا وقایعی جزء شرایط فورس ماژور محسوب می شوند که وقوع آن غیر قابل اجتناب باشد و اشخاص اختیاری برای دفع این واقعه نداشته باشند. نکته مهم این است که این وقایع باید بر تعهد در قرارداد تاثیر داشته باشد و ادامه یا شروع آن غیر ممکن باشد بدیهی است هیچکس متعهد به انجام غیر ممکن نخواهد بود. حتی اگر هر میزان از انجام تعهدات باعث ایجاد هزینه های گزاف برای طرف متعهد له شود باز موظف به انجام تعهدات می باشد مثلا افزایش یکباره و زیاد نرخ مصالح ساختمان مانع از انجام تعهدات شرکت سازنده ساختمان در قرارداد نمی شود و این افزایش نرخ را نمی توان شرایط ویژه یا قوه قهریه دانست هرچند که انجام تعهدات را با دشواری های زیادی روبرو خواهد کرد.
وقوع وقایع غیر قابل پیش بینی؛ برخی از افراد حرفه ای در حوزه فعالیت خود قبل از تنظیم قرارداد برخی از وقایع که قابل پیش بینی باشد را پیش بینی می کنند و چنانچه احتمال وقوع این وقایع را بدهند در قرارداد حضور پیدا نمی کنند. اما برخی از حوادث کاملا غیر قابل پیش بینی و غیر قابل اجتناب هستند و کمیاب و نادر ند پس این وقایع شرایط قوه قهریه را دارد.
وقوع حوادث بیرونی؛ منظور از حوادث بیرونی این است که بروز حادثه در ید شخص متعهد نباشد و بروز حادثه کاملا خارج از کنترل وی باشد بدین معنی که از توان و مسئولیت شخص متعهد به طور کامل خارج باشد. استفاده نامطلوب از موقعیت ها و یا ورشکسته شدن شخص اگرچه شاید غیر قابل پیش بینی باشد اما جزء شرایط فورس ماژور محسوب نمی شود. اثبات شرایط قوه قهریه بر ذمه شخص متعهد است و او باید این شرایط را ثابت کند زیرا در صورت تایید شرایط قوه قهریه ملزم به پرداخت خسارت به طرف دیگر قرارداد نخواهد بود.
شرایط فورس ماژور 1 (1)
تاثیر شرایط فورس ماژور روی قرارداد ها چه خواهد بود؟
در صورتی که شرایط فورس ماژور به وجود بیاید تکلیف قراردادها چیست؟ بنابر شرایط قوه قهریه به وجود آمده تصمیم درباره قرارداد ها از دو حالت زیر خارج نیست.
• انحلال قرارداد؛ این مورد که مهم‌ترین اثر شرایط فورس ماژور است و قرارداد کاملا منحل می شود زیرا طرف قراردادی که متعهد شده است با وجود شرایط پیش آمده قادر به انجام تعهدات نیست و همچنین مسئولیتی در رابطه با خسارت وارد شده ندارد. البته گاهی با وجود رخ دادن شرایط قوه قهریه باز هم قرارداد به قوت خود باقی است و باعث انحلال قرارداد نخواهد شد. این شرایط در چند حالت زیر خارج نیست.
اگر طرفین قرارداد بر سر شرایط فورس ماژور به توافق رسیده باشند به این معنی که این شرط در قرارداد پذیرفته شده باشد که طرف متعهد حتی در صورت وقوع این شرایط باز هم به تعهدات خود پایبند است.
چنانچه عدم اجرای تعهد جزئی باشد و این شرایط شامل برخی از تعهدات باشد. پس متعهد له برخی از تعهدات که شامل این موضوع نیست و قابل انجام باشد را باید انجام دهد.
همچنین عدم انجام تعهدات به دلیل وقوع حوادث و شرایط فورس ماژور و به علاوه قصور متعهد له باشد که در این حالت شخص متعهد برای بخشی از تعهدات خود از مسئولیت مبرا است.
یا شرایط قوه قهریه ناشی از قصور طرف قرارداد یا شخص متعهد باشد وجود مسئول به وجود آمدن شرایط ویژه باشد.
تعلیق قرارداد؛ برخی از مواقع با وجود شرایط قوه قهریه اجرای تعهدات طرف مقابل به صورت موقت متوقف می شود. این تصمیم باید به توافق طرفین باشد و دادگاه قدرت تشخیص این را دارد که ماهیت قرارداد از بین نرفته است و بعد از رفع شرایط ویژه متعهد می تواند به تعهدات خود پایبند باشد و قرارداد همچنان به قوت خود باقیست. اما اگر دادگاه تشخیص دهد که ماهیت قرارداد از بین رفته است قرارداد ساقط است و منحل می باشد.
