سن اعدام در ایران
آیا می دانید سن اعدام در ایران چقدر است؟ تا چه اندازه با واژه اعدام یا قصاص آشنایی دارید؟ طبق قوانین جمهوری اسلامی و قانون اساسی کشور برخی از جرایم تعریف شده مجازات اعدام و قصاص دارند که در کتاب قانون به آن جرایم اشاره کامل شده است. البته گاهی قانون گذار صدور حکم اعدام را بر عهده قاضی می گذارد و قوانین شرعی نیز برای برخی از جرائم حکومت اسلامی را اختیار دار می داند. قوانین ایران و جمهوری اسلامی برگرفته از قوانین و احکام اسلامی به اخص مذهب دوازده امامی شیعه است.
برخی از جرایمی که فرد مرتکب می شود، جرایمی است که از نظر اسلام و قانون نابخشودنی است و تنها را مجازات فرد اعدام او است. ممکن است جرم مرتکب شده شخص شاکی خصوصی داشته باشد و یا شاکی او دادستانی و یا جنبه عمومی داشته باشد. مثل قتل عمد شخصی در نزاع خیابانی، شاکی خصوصی مدعی احقاق حق خود و اعدام وی می شود. اما گاهی جرم فرد تهذیب اذهان عمومی و یا ایجاد اغتشاشات و یا حمل مواد مخدر باشد، که در این صورت شاکی او قانون است و حکم او اعدام می باشد. اعدام به معنی قتل نفس است و سلب حیات شخص مجرم است. این قانون در شرع اسلام تبیین شده است و در قوانین ایران نیز بازتاب داشته است. اما موضوع مورد بحث ما این است که سن اعدام در ایران چه سنی است؟ در متن زیر به آن خواهیم پرداخت.
سن اعدام در ایران چه سنی است؟
سن اعدام در ایران برای پسران ۱۵ سال و برای دختران ۹ سال است. یعنی سن تکلیف در قانون اسلام منبع و منشا تعیین سن اعدام در ایران می باشد. زیرا همانطور که گفته شد قانون اساسی ایران در راستای احکام اسلامی رای صادر خواهد کرد. مجازات کیفری افراد بر طبق قانون اساسی ایران سن تکلیف افراد است نه سن قانونی آنها، سن قانونی در بسیاری از موارد منشا اجرای حکم و قوانین است. اما در خصوص اعدام این مقوله متفاوت است. گاهی برای اجرای حکم لازم است تا فرد به سن قانونی برسد و سپس حکم اعدام اجرایی شود. افراد زیر هجده سالی که طبق قوانین اساسی ایران مجرم شناخته می شوند که به سن تکلیف رسیده باشند.
جرایمی که در ایران مجازات اعدام دارند؛
در قانون اساسی و اسلامی جرائمی که مجازات آنها اعدام است به شرح زیر است.
قتل عمد؛ یکی از جرایمی که بیشترین آمار اعدام در ایران را به خود اختصاص داده است قتل عمد می باشد. طبق شرع و حکم اسلام و بنا بر ماده قانونی ۲۹۰ هر کسی که مانع حیات انسانی دیگر شود و به سوء نیت او را به قتل برساند، قاتل است و حکم جرم قتل برای قاتل اعدام و قصاص است.
جرائم جنسی؛ تجاوز به عنف یکی دیگر از مواردی است که در دادگاه کیفری مورد بررسی قرار گرفته می شود و عموما مجازات آنها اعدام است. همچنین زنا با محارم نیز در این مورد از جرایم قرار دارد.
ارتداد؛ به کسی از دین و ملیت خود مرتد شده باشد جرم او ارتداد است. برای مردان حکم ارتداد مرگ است و برای زنان تا توبه نکنند باید در زندان بمانند. البته در نوع مرتد ملی اگر مرد توبه کند اعدام نمی شود. اما مرتد فطری نیز فقط حکم اعدام مجازات او است.
محاربه؛ کسانی که علیه حکومت اسلامی اقدام به قیام مسلحانه و بر هم زدن امنیت اجتماعی کنند، به اعدام محکوم می شوند. مفسد فی الارض و کسانی که مفسد اقتصادی و یا سیاسی باشند مرتکب این جرایم شده اند. این بخش از جرائم دامنه بسیار گسترده ای و قابل بحثی دارد.
آیا سن اعدام در ایران قابل تغییر است؟
در حالت کلی زمانی که شاکی خصوصی مجرمی در هر سن از شکایت خود صرف نظر کند حکم اعدام طبق قانون لغو می شود. اما زمانی که شاکی فرد متهم، دادستان و یا یکی از عموم مردم باشد موضوع قدری پیچیده می شود. گفتیم که سن اعدام در ایران مطابق شرع اسلام است. حال اگر فرد زیر ۱۸ سالی که ارتکاب به جرمی شده است که حکم آن اعدام باشد، این حکم قابل اجراست. مگر اینکه شاکی پرونده رضایت خود را اعلام کند و پرونده مختومه شود. اما اگر جرایمی چون ارتداد و یا محاربه داشت، دادگاه برای او ممکن است حکم اعدام صادر نماید. این حکم تا زمانی که شخص به سن قانونی برسد، به تعویق خواهد افتاد. طبق قانون اساسی ایران به جز قتل غیر عمد که شاکی خصوصی حق متوقف شدن حکم را خواهد داشت مابقی جرائم تعریف شده در فوق باید به اشد مجازات برسند و اشد مجازات اعدام است.
در چه مواردی حکم اعدام موقتا به تعویق خواهد افتاد؟
همانطور که بیان شد؛ افراد زیر ۱۸ سال که مرتکب هر یک از جرایم شوند تا رسیدن به سن قانونی اعدام نمی شوند. اما پس از رسیدن به این سن حکم آنان قابل اجرا است. در شرایطی دیگر که محرم زن باردار باشد، حکم وی متوقف خواهد شد. این حکم تا وضع حمل مجرم متوقف خواهد شد. پس از به دنیا آمدن بچه مجرم اعدام خواهد شد.
روند رسیدگی به حکم اعدام در ایران چگونه است؟
زمانی که رای دادگاه بدوی بر اعدام شخص متهم باشد، این رای دادگاه قابل اعتراض به دادگاه تجدید نظر است. سپس برای فرجام خواهی پرونده به دیوان عالی کشور ارائه خواهد شد. پرونده ای حکم بر قصاص متهم باشد برای استیذان به مرجع ولی فقیه یعنی آیت الله علی خامنه ای ارجاع می شود تا ایشان حکم را استیذان بفرمایند. سپس برای اجرای حکم دستور رئیس قوه قضاییه لازم است. مجرم اگر شاکی خصوصی داشت می تواند از ولی دم و شاکی خصوصی درخواست بخشش کند. اما اگر مجرم ارتکاب به جرایم شرعی و تعزیری بود می تواند از دادستان و دیوان عدالت کشوری طلب عفو کند، در این صورت پرونده مجدد بررسی خواهد شد. در صورتی که مجرم عفو شود رسیدگی و اجرای حکم متوقف می شود. اما در صورتی که پذیرفته نشود، باید حداکثر به مدت دو روز مراتب به اطلاع محکوم علیه برسد. در جرائم تعزیری و شرعی ولی فقیه و قوه قضاییه در صورت خواهان حق اعاده دادرسی و فرجام خواهی را دارند. در غیر این صورت حکم لازم الاجرا است و در مدت مشخصی این حکم اجرا می شود.
