دفاع خوانده در دعوای خلع ید
چگونگی طرح دعوای خلع ید در دادگاه حقوقی
دعوای خلع ید یکی از انواع دعاوی ملکی است که در دادگاه حقوقی و عمومی محل وقوع ملک طرح می گردد. خواهان در دعوای خلع ید کسی است که ادعا می کند، خوانده برخلاف مقررات قانونی ملک او را در تصرف خویش درآورده است. دعوای خلع ید توسط مالک ملک و بر علیه کسی مطرح می گردد که در حال حاضر ملک را در تصرف دارد. خواهان برای طرح دعوای حقوقی می بایست دادخواست خلع ید را تنظیم کرده و به دادگاه حقوقی محل وقوع ملک تقدیم نماید. دادخواست برگه چاپی خاصی است که مطابق قانون آیین دادرسی مدنی، برای طرح دعوی می بایست تنظیم شده و به همراه ضمائم آن به دفتر دادگاه تقدیم گردد. در دادخواست می باید موضوعات زیر قید شود:
نام، نام خانوادگی، نشانی محل اقامت، شماره تماس و سایر مشخصات هویتی خواهان
نام، نام خانوادگی، نشانی محل اقامت، شماره تماس و سایر مشخصات هویتی خواهان
موضوع دعوی (خواسته)؛ در مورد دعوای خلع ید خواسته عبارت است از الزام خوانده به رفع تصرف غیر مجاز به همراه تحویل ملک
مستندات و مدارک اثبات ادعا؛ خواهان می بایست سند رسمی مالکیت یا دلیل قطعی دیگر مبنی بر مالکیت ملک را در ضمن دادخواست به عنوان مدارک و مستندات دعوی به دادگاه تسلیم نماید.
مدیر دفتر دادگاه ضمن تشکیل پرونده و دادن رسید به خواهان، دادخواست را به نظر قاضی می رساند. قاضی در صورت احراز تکمیل بودن پرونده، دستور تعیین وقت رسیدگی را صادر می نماید. سپس مدیر دفتر دادگاه وقت رسیدگی را تعیین کرده و به طرفین (خواهان و خوانده) و وکلای آنان ابلاغ می کند.
شیوه رسیدگی به دعوای خلع ید
همانطور که اشاره شد خواهان و خوانده دعوای خلع ید با ارسال احضاریه، برای حضور در جلسه دادرسی دعوت می شوند. عدم حضور هر کدام از طرفین اصولاً موجب تجدید جلسه دادرسی نمی شود. مگر این که خواهان یا خوانده برای عدم حضور خود عذر موجهی ارائه نماید. پس از تشکیل جلسه دادرسی قاضی مستندات و دلایل خواهان را مورد بررسی قرار می دهد و از خوانده می خواهد، در مقابل ادعای خواهان از خود دفاع نماید.
دفاع خوانده در دعوای خلع ید ممکن است به شیوه حضوری و شفاهی بیان شود، همچنین ممکن است خوانده با تنظیم لوایح دفاعی در برابر ادعای خواهان از خود دفاع نماید. علاوه بر این خوانده ممکن است برای دفاع در مقابل دعوای خلع ید وکیل انتخاب نماید. در این صورت وکیل به نمایندگی از خوانده می تواند لایحه دفاعیه را تنظیم کرده و به دادگاه تقدیم نماید، یا در دادگاه حضور یافته و به صورت شفاهی از موکل خود دفاع کند.
در دعوای خلع ید خوانده در صورتی محکوم می شود که ثابت شود بدون مجوز قانونی ملکی که مالکیت آن برای خواهان است را تحت تصرف خود درآورده است. بنابراین اصلی ترین دفاع خوانده در دعوای خلع ید، این است که مالکیت ملک به خواهان تعلق ندارد. در نتیجه خوانده می تواند با ارائه مدارک و مستندات مبنی بر مالک بودن خود یا شخص ثالثی غیر از خواهان، از اتهام خلع ید بری گردد. در ادامه این نوشتار برخی از رایج ترین انواع دفاع خوانده در دعوای خلع ید را مورد بررسی قرار می دهیم.
شیوه دفاع خوانده در دعوای خلع ید
همانطور که اشاره شد دفاع خوانده در دعوای خلع ید ممکن است به شیوه کتبی یا شفاهی باشد. خوانده یا وکیل او در مقام دفاع می بایست موضوعاتی را به اثبات برسانند که برای دادگاه ثابت کند یا خوانده ملک خواهان را در تصرف ندارد و یا ملکی که خوانده در تصرف دارد متعلق به مالک نیست. بنابراین خوانده یا وکیل او ممکن است در مقام دفاع، به اسناد مالکیت مال موضوع اختلاف استناد نمایند. برای مثال شیوه دفاع خوانده در دعوای خلع ید ممکن است با اثبات مالکیت او بر ملک مورد اختلاف همراه باشد.
همچنین به عنوان شیوه ای برای دفاع خوانده در دعوای خلع ید خوانده ممکن است به قولنامه یا مبایعه نامه ای که میان او و مالک منعقد شده است، استناد نماید. در این صورت موضوع مالکیت ملک دعوای خلع ید توسط دادگاه مورد بررسی قرار می گیرد. در صورتی که خوانده ملک را به موجب قرارداد قانونی از مالک خریده باشد، طرح دعوی خلع ید بر علیه او راه به جایی نخواهد برد. لیکن اگر ملک را از کسی غیر از مالک خریده باشد، در این صورت ممکن است خوانده در دعوای خلع ید محکوم گردد، چرا که قرارداد به صورت فضولی منعقد شده و شکایت مالک از خوانده دلیل بر عدم تنفیذ معامله می باشد. در نتیجه خوانده می بایست از ملک رفع تصرف نماید.
اگر دادگاه خواهان را صاحب حق تشخیص دهد، حکم محکومیت خوانده به رفع تصرف از ملک و تحویل آن به خواهان را صادر می کند. در این صورت خوانده می بایست ظرف 10 روز از تاریخ ابلاغ نسبت به خلع ید از ملک اقدام نماید. چنانچه خوانده ظرف مهلت معین ملک را تخلیه نکرده و به مالک تحویل ندهد، با صدور اجرائیه و حضور مامورین انتظامی از ملک خلع ید به عمل می آید.
نکات حقوقی در خصوص دفاع خوانده در دعوای خلع ید
به طور کلی هر کس بر خلاف مقررات قانونی در ملکی که متعلق به او نیست یا اجازه تصرف در آن را ندارد، تصرف نماید، به خلع ید از ملک محکوم می شود. بنابراین مطابق با قانون آیین دادرسی مدنی در مواردی که یکی از شرکای ملک مشاع بدون اجازه سایر شرکا ملک مشاع را به تصرف خود در می آورد نیز سایر شرکا می توانند به دعوی خلع ید را به طرفیت شریک متخلف در دادگاه حقوقی طرح نمایند.
همانطور که اشاره شد شرط اصلی برای طرح دعوی خلع ید این است که خواهان می بایست مالک رسمی ملک مورد اختلاف باشد. بنابراین در مورد املاکی که تاکنون به ثبت نرسیده است خواهان می بایست ضمن تقدیم دادخواست خلع ید، دادخواست اثبات مالکیت خویش را نیز به دادگاه حقوقی محل وقوع ملک تقدیم نماید. علاوه بر خلع ید، خواهان می تواند اجرت المثل ایام تصرف را نیز به موجب دادخواست از خوانده مطالبه نماید.
