اختلاف در صلاحیت دادگاه ها
آنچه مسلم است گاهی در تعیین صلاحیت میان دادگاه ها اختلاف به وجود می آید که در مسائل قانونی به آن اختلاف در صلاحیت دادگاه ها می گویند. در حالت کلی دادگاه های کشور به سه دسته دادگاه عمومی یا حقوقی، دادگاه کیفری یا جزایی و دادگاه اداری تقسیم شده است که طرح هر دعوای باید بسته به ماهیت و ذات دعوا به یکی از این سه دادگاه ارجاع شود. گاهی میان این مراجع برای رسیدگی به یک دعوای واحد اختلاف در صلاحیت به وجود خواهد آمد.حل اختلاف در عدم صلاحیت ممکن است به دو شکل اثباتی و نفی باشد و یا ممکن است اختلاف صلاحیت مابین دو دادگاه در یک استان با دو استان مختلف رخ دهد و یا در دادگاه های هم عرض و یا غیر هم عرض بروز دهد. در ادامه به بررسی هر یک از این موضوع ها خواهیم پرداخت.
اختلاف در صلاحیت دادگاه ها به شکل نفی؛ دادگاهی که دعوا در آن اقامه شده است به علتی خود را صالح در رسیدگی به پرونده نمی داند از این رو با صدور قراری پرونده را به دادگاهی که از نظر وی صالح است ارجاع می دهد حال اگر دادگاه ادعای عدم صلاحیت دادگاه قبلی را نپذیرد و صلاحیت رسیدگی به طرح دعوا را در این دادگاه نداند اختلاف در صلاحیت دادگاه ها به وجود می آید وی در حالتی که دو دادگاه خود را در رسیدگی به دعوای صالح نداند اختلاف نفی به وجود خواهد آمد.
اختلاف در صلاحیت دادگاه ها به شکل اثباتی
چنانچه دعوایی واحد همزمان در چند دادگاه مورد بررسی قرار بگیرد و مطرح شود و دو دادگاه ها یا همه دادگاه هایی که موضوع واحد در آنها مطرح شده خود را صالح بدانند و قراری برای عدم صلاحیت از سوی هر یک صادر نشود اختلاف در صلاحیت دادگاه ها به مرجع حل اختلاف ارجاع داده می شود.
اما مرجع صالح برای رسیدگی به اختلاف صلاحیت میان دادگاه ها کدام است؟ دادگاه تجدید نظر استان و دیوان عالی کشور دو دادگاه مرجع برای رسیدگی به حل اختلاف میان دادگاه ها هستند. اما در صورت وجود اختلاف صلاحیت بین این دو مرجع طرح دعوا و پرونده به کدام یک ارجاع داده می شود؟ ممکن است اختلاف میان دو حوزه قاضی استان باشد که این دادگاه ها ممکن است غیر هم عرض و یا هم عرض باشند. منظور از هم عرض بودن یعنی دو دادگاهی که در یک دسته از تقسیم بندی دادگاه قرار بگیرد مثلا اختلاف میان دو دادگاه عمومی یا اختلاف میان دو دادگاه نظامی و غیر هم عرض بودن به معنی اختلاف میان دادگاه اداری و دادگاه عمومی که در متن زیر به این موضوع رسیدگی خواهیم کرد.
موارد حل اختلاف در صلاحیت دادگاه ها توسط دیوان عالی کشور
دادگاه های هم عرض در دو حوزه قضایی؛
دادگاه های عمومی در حوزه دو استان مختلف
دادگاه های انقلاب در حوزه دو استان مختلف
دادگاه های نظامی در حوزه دو استان مختلف
دادگاه های تجدید نظر در حوزه دو استان مختلف
در این دادگاه ها مرجع حل اختلاف در موضوع صلاحیت دادگاه ها دیوان عالی کشور است
دادگاه های غیر هم عرض در دو حوزه قضایی؛
در دادگاه های غیر هم عرض نیز صلاحیت رسیدگی به اختلاف مرجع دیوان عالی کشور است.
دادگاه های هم عرض در یک حوزه قضایی
منظور این است زمانی که اختلاف در تعیین صلاحیت بین دادگاه عمومی، انقلاب و نظامی حاصل شود مرجع صالح برای حل اختلاف دیوان عالی کشور خواهد بود. منظور از غیر هم عرض بودن دادگاه در یک حوزه قضایی اختلاف میان مثلا دادگاه عمومی و دادگاه در یک استان است.
در صورت وجود اختلاف در صلاحیت دادگاه بدوی یک استان با دادگاه تجدید نظر استانی دیگر مرجع حل اختلاف نیز با دیوان عالی کشور می باشد.
همچنین حل اختلاف میان دادگاه اطفال و دادگاه کیفری استان در صلاحیت دیوان عالی کشور خواهد بود.
اما در صورت وجود اختلاف میان دادگاه عالی کشور و دادگاه تجدید نظر استان نظر دیوان عالی کشور لازم الاتباع است. یعنی در صورت صدور قرار عدم صلاحیت از سوی دیوان عالی کشور و ارجاع پرونده به دادگاه تجدید نظر استان این دادگاه مکلف به تبعیت می باشد.
اختلاف در صلاحیت دادگاه ها (22)
در صورت وجود اختلاف میان دیوان عدالت اداری و مراجع دادگستری حل اختلاف با چه مرجعی است؟
مرجع صالح برای رسیدگی به اختلاف در صلاحیت دادگاه های دیوان و مراجع قضایی دیوان عالی کشور است.
در تمامی موارد فوق مرجع صالح برای رسیدگی به اختلاف صلاحیت دیوان عالی کشور است. اما در چه مواردی حل اختلاف به دادگاه تجدید نظر ارجاع داده می شود در متن زیر به این موضوع می پردازیم.
موارد حل اختلاف در صلاحیت دادگاه ها توسط دادگاه تجدید نظر
دادگاه هم عرض در یک حوزه قضایی؛ در صورت بروز اختلاف در دو دادگاه هم عرض در بک استان حل اختلاف با دادگاه تجدید نظر خواهد بود. مانند بروز اختلاف میان دو دادگاه عمومی در بک استان
در صورت بروز اختلاف میان دادگاه بدوی و دادگاه تجدید نظر، نظر دادگاه تجدید نظر لازم الاتباع است.
به طور کلی در صورت بروز اختلاف صلاحیت در هر دادگاه هم عرضی در یک استان مرجع صلاحیت برای رسیدگی به حل اختلاف دادگاه تجدید نظر همان استان خواهد بود.
موارد حل اختلاف در صلاحیت دادگاه ها توسط دیوان عدالت اداری
زمانی که دادگاه بدوی اداری گیض و مراجع اختصاصی هر کدام قرار عدم صلاحیت را صادر نمایند و دیوان عدالت اداری را برای طرح دعوی صالح بدانند بایستی پرونده را مستقیم به این دادگاه ارجاع دهند.
پس در صورت اختلاف میان دادگاه بدوی اداری و مرجع اختصاصی اختلاف در صلاحیت به وجود بیاید مرجع حل اختلاف دیوان عدالت اداری خواهد بود.
در صورت بروز اختلاف میان هر یک از دادگاه بدوی یا مرجع اختصاصی با دیوان عدالت اداری، نظر دیوان عدالت اداری لازم الاتباع خواهد بود.
در صورتی که در موضوع واحد هر بک از دادگاه ها مانند دادگاه بدوی اداری یا دادگاه انقلاب و عمومی از خود نفی صلاحیت صادر کنند مرجع تشخیص و حل اختلاف در این مورد دیوان عالی کشور است نه دیوان عدالت اداری پس در این موارد اختلاف در صلاحیت به وجود نخواهد آمد و فقط پرونده برای تعیین مرجع صالح به دیوان عدالت کشوری ارسال می شود.
