لایحه دفاعیه چک بلامحل
مطابق با قانون صدور چک، چک بلامحل چیست؟
چک یکی از اسناد تجاری قانون ایران بوده که به موجب ماده 1 قانون صدور چک، به صورت چهار نوعِ عادی، تایید شده، تضمین شده و مسافرتی رواج دارد. طبق ماده 2 قانون مذکور چک هایی که بر عهده بانک های ایرانی صادر می شوند، در حکم اسناد لازم الاجرا می باشند. در نتیجه صادر کننده چک باید در زمان سر رسید چک، در حساب بانکی خود معادل وجه مندرج در چک پول نقد داشته باشد. در صورتی که چک به دلیل وجود هر کدام از دلایل قانونی، در تاریخ سر رسید پرداخت نشود، بانک به درخواست دارنده گواهی عدم پرداخت صادر می کند.
دارنده چک کسی است که چک به نام او صادر گردیده و یا به نام او ظهرنویسی شده باشد. همچنین در مورد چک های در وجه حامل دارنده کسی است که چک در تصرف وی بوده و اصطلاحاً آن را حمل می کند. علاوه بر صدور گواهی عدم پرداخت، در صورتی که چک فاقد اعتبار باشد، بانک مکلف است با درخواست دارنده چک، فوراً در سامانه یکپارچه بانک مرکزی غیر قابل پرداخت بودن چک را ثبت کند. با ثبت عدم پرداخت چک در سامانه یکپارچه بانک مرکزی، بانک کد رهگیری دریافت کرده و آن را در گواهی عدم پرداخت درج می کند. علاوه بر این گواهی عدم پرداخت باید شامل مشخصات چک، هویت و نشانی صادرکننده آن باشد.
به موجب ماده 5 قانون صدور چک در صورتی که موجودی حساب صادرکننده از مبلغ چک کمتر باشد، بانک موظف است به تقاضای دارنده چک مبلغ موجودی در حساب را به وی بپردازد. در این صورت دارنده می بایست چک را با قید مبلغ پرداخت شده در پشت چک، به بانک تسلیم نموده و رسید دریافت کند.
ضمانت اجرای صدور چک بی محل چیست؟
اگر غیر قابل پرداخت بودن چک در نزد بانک محال علیه احراز گردد، یا به عبارت دیگر چک بلامحل باشد، سامانه یکپارچه بانک مرکزی به صورت برخط به کلیه بانک های کشور اعلام می کند، که ظرف بیست و چهار ساعت نسبت به صادرکننده اقدامات زیر را انجام دهند:
جلوگیری از هرگونه افتتاح حساب و صدور کارت بانکی برای صادرکننده.
مسدود کردن تمامی حساب ها و کارت های بانکی و هرگونه مبلغی که به نام صادرکننده چک بلامحل در نزد بانک های کشور موجود است.
جلوگیری از پرداخت هر نوع تسهیلات بانکی و یا صدور ضمانت نامه های ارزی و ریالی.
جلوگیری از بازگشایی اعتبار اسنادی ارزی و ریالی در مورد صادرکننده چک بلامحل.
مواردی که از ضمانت های اجرایی چک بلامحل رفع سوء اثر می شود
مطابق با قانون صدور چک اصلاحی سال 1399، با اعلام سامانه بانک مرکزی در صورت تحقق هر یک از شرایط زیر، از اثرات سوء چک بلامحل رفع سوء اثر می گردد:
واریز مبلغ چک یا کسری آن در بانک محال علیه توسط صادرکننده
ارائه لاشه چک به بانک محال علیه
ارائه سند رسمی از دادگاه یا مرجع ثبتی صلاحیتدار مبنی بر به پایان رسیدن عملیات اجرایی وصول چک
ارائه حکم قضایی قطعی مبنی بر برائت صاحب حساب در خصوص چک بلامحل.
گذشت مدت سه سال از زمان صدور گواهی عدم پرداخت به شرط آن که دارنده چک دعوای حقوقی یا کیفری طرح نکرده باشد.
مجازات جرم صدور چک بلامحل چیست؟
بنابر ماده 7 قانون صدور چک ، صدور چک بلامحل از نظر کیفری جرم تلقی می شود. بر اساس این ماده هر کس مبادرت به صدور چک بلامحل کند، به مجازات های زیر محکوم می گردد:
اگر مبلغ مندرج در چک کمتر از یک میلیون تومان باشد، صادر کننده به حداکثر تا شش ماه مجازات حبس محکوم خواهد شد.
در صورتی که مبلغ مندرج در چک بیش از یک میلیون تا پنج میلیون تومان باشد، صادرکننده به شش ماه تا یکسال مجازات حبس محکوم می شود.
اگر مبلغ مندرج در چک از پنج میلیون تومان بیشتر باشد، به یک تا دو سال حبس و ممنوعیت از داشتن دسته چک به مدت دو سال محکوم خواهد شد.
مرجع صالح برای رسیدگی به جرم صدور چک بلامحل مطابق با قانون آیین دادرسی کیفری، دادسرا و دادگاه محل بانک محال علیه است. برای مثال در صورتی که گواهی عدم پرداخت چک در بانک شهر اصفهان صادر شود، دادسرای عمومی و انقلاب شهر اصفهان صلاحیت تعقیب متهم را دارد.
موارد و شرایط تنظیم لایحه دفاعیه چک بلامحل
تنظیم لایحه دفاعیه چک بلامحل مربوط به زمانی است که فردی به اتهام صدور چک بلامحل تحت تعقیب قرار گرفته باشد. در چنین شرایطی با تنظیم لایحه دفاعیه چک بلامحل و تقدیم آن به مقام رسیدگی کننده، متهم در جهت برائت خود از مجازات های قانونی اقدام می نماید. نوشتن لایحه دفاعیه چک بلامحل مستلزم بیان مطالبی درباره غیر قانونی بودن شکایت مطروحه است. به عبارت دیگر با تنظیم لایحه دفاعیه صدور چک بلامحل در پی اثبات این موضوع برای دادسرا یا دادگاه خواهیم بود، که صادر کننده چک قابل تعقیب کیفری نیست.
طبق ماده 13 قانون صدور چک مواردی که صادرکننده چک قابل تعقیب کیفری نیست از قرار زیر است:
به موجب لایحه دفاعیه چک بلامحل، ثابت شود که چک به صورت سفید امضا صادر گردیده است.
چنانچه در دادگاه ثابت شود وصول وجه چک منوط به تحقق شرطی شده باشد.
در صورتی که در متن چک تصریح شده باشد که چک بابت موضوعی از قبیل ضمانت انجام معامله و یا تعهد صادر شده است.
چنانچه به موجب لایحه دفاعیه چک بلامحل ثابت گردد که چک بدون تاریخ صادر شده، یا تاریخ واقعی چک مقدم بر تاریخ قید شده باشد.
هرگاه بدون درج در چک ثابت گردد که وصول وجه آن منوط به تحقق شرطی بوده، و یا چک برای تضمین معامله صادر شده باشد.
صدور چک بی محل، یک جرم قابل گذشت
در پایان باید خاطر نشان کرد که به موجب ماده 13 قانون صدور چک، جرم صدور چک بلامحل یک جرم قابل گذشت است. در نتیجه بجز با تقاضای دارنده چک، که گواهی عدم پرداخت به نام او صادر شده است، نمی توان صادرکننده را تحت تعقیب کیفری قرار داد. بنابراین یکی از شرایطی که می توان به استناد آن لایحه دفاعیه چک بلامحل را تنظیم نمود، این موضوع است که دارنده چک تا کنون شکایت کیفری مطرح نکرده یا از شکایت خود صرف نظر کرده است.
