لایحه در خصوص سلب حضانت از والدین
حضانت در لغت به معنی پرورش و نگهداری است. از نظر قانون نیز بیشتر به جنبه‌ی رسیدگی و پرورش جسمانی کودک تاکید شده است و پرورش اخلاقی کودک را در بر نمی‌گیرد. از این رو با وضع انواع لایحه در خصوص سلب حضانت از والدین، سعی در حفاظت از این بعد رشد کودکان دارد. رشد کودکان آنچنان اهمیت دارد که در بندهای 47-40 قانون حمایت از خانواده و 1179-1168 قانون مدنی به آن پرداخته شده است. در ادامه به بحث پیرامون تمام مسائل مربوط به حضانت و انواع لایحه در خصوص سلب حضانت از والدین خواهیم پرداخت.
براساس قوانین موجود در ایران، بلوغ عاملی در ایجاد محدودیت سنی حضانت فرزندان به حساب می‌آید. حضانت فرزند، پیش از طلاق، به عهده‌ی هر دو والد است. مگر آنکه یکی از آنها فوت کند و یا از پذیرش این مسئولیت سر باز زند. براساس همین قوانین، سن حضانت برای دختران، 9 سالگی و برای پسران، 12 سالگی می‌باشد. پیش از این سن، هیچ یک از والدین نمی‌توانند از حضانت فرزند امتناع کنند.
حضانت فرزند بعد از طلاق:
پس از طلاق، اولویت نگهداری از فرزندان زیر 7 سال با مادر است. پس از طلاق نیز این مسئولیت از آن پدر خواهد بود. در صورتی که در رابطه با حضانت فرزندان مشکلی به وجود بیاید، دادگاه براساس چندین لایحه در خصوص سلب حضانت از والدین تصمیم خواهد گرفت. البته در صورتی که پدر به برخی بیماری‌ها، اعتیاد و… دچار باشد! بعد از سن 7 سالگی تا سن بلوغ نیز حضانت به مادر واگذار خواهد شد. پس از بلوغ نیز، خود فرزند انتخاب می‌کند که با مادر یا پدر زندگی خواهد کرد. در این مدت نیز پدر موظف است هزینه‌ها و مخارج مربوط به فرزند را بپردازد.
براساسماده‌ی 29 قانون حمایت از خانواده، دادگاه در مورد حضانت فرزندان پس از طلاق تصمیم گیری می‌کند. در طلاق توافقی، والدین باید نسبت به حق حضانت، میزان ملاقات با فرزندان، پرداخت نفقه و مبلغی که برای نفقه پرداخت می‌شود، با یکدیگر به توافق برسند. دادگاه نیز با توجه به مصلحت فرزندان، حضانت آنها را تعیین خواهد کرد. البته لازم به ذکر است که اگر مادر مجددا ازدواج نماید، حضانت فرزندان از وی گرفته شده و به پدر داده خواهد شد. اما اگر طلاق توافقی باشد، پس از ازدواج مادر، فرزندان می‌توانند تحت حضانت وی باقی بمانند.
حضانت فرزند بعد از فوت والدین:
اگر یکی از والدین فوت کند، حضانت فرزندان به عهده‌ی والد زنده است. مگر آنکه دادگاه تشخیص دهد که والد زنده صلاحیت لازم برای حضانت فرزند را ندارد. در این حالت حضانت از این والد گرفته می‌شود. در صورتی که هر دو والد فوت کرده باشند، حضانت فرزند بر عهده جد پدری خواهد بود. در صورت فوت جد پدری نیز این حضانت بر عهده‌ی نزدیک‌ترین خویشان فرزند به ترتیب ارث واگذار خواهد شد.
موارد سلب حق حضانت فرزند:
از مواردی که دادگاه تصمیم می‌گیرد بر طبق چندین لایحه در خصوص سلب حضانت از والدین حکم صادر کند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
اعتیاد به الکل، مواد مخدر، قمار و …
فساد اخلاقی و فحشا.
جنون و یا هر بیماری روانی دیگر.
ازدواج مجدد مادر( اگر مادر پس از ازدواج خواهان ادامه‌ی حضانت باشد، باید به دادگاه ثابت نماید که این ازدواج سبب کوتاهی وی در وظایف مادری نمی‌شود. و مراقبت وی از کودک به مصلحت کودک است).
تأدیب بیش از حد کودک.
ساعات کاری طولانی والدی که حضانت فرزند را بر عهده دارد.
ابتلا به بیماری‌های واگیردار.
سوء استفاده از طفل یا مجبور کردن او به انجام مشاغل فساد و فحشا, قاچاق و تکدی گری.
چند لایحه در خصوص سلب حضانت از والدین:
طبق ماده‌ی 29 قانون مدنی: دادگاه پس از طلاق، ترتیب، زمان و مکان ملاقات فرزند با پدر و مادر و دیگر بستگان را تعیین می‌کند. هر گونه اشکال تراشی یا ممانعت برای شخص خطاکار تا دو بار، جزای نقدی به همراه دارد. اگر این عمل برای بار سوم تکرار شود سبب سلب حضانت فرزند از وی خواهد شد.
طبق ماده‌ی 41 : اگر دادگاه تشخیص دهد که ملاقات، نگهداری، حضانت و … در رابطه با فرزند، خلاف مصلحت اوست؛ یا مسئول حضانت از انجام وظایف خود امتناع کند یا مانع ملاقات فرزند با افراد تعیین شده، گردد! دادگاه حضانت را از وی سلب خواهد کرد.
براساس ماده‌ی 1170 قانون مدنی: اگر مادر پس از گرفتن حضانت فرزند، با مرد دیگری ازدواج کند، حق حضانت از وی سلب خواهد شد.
براساس ماده‌ی 1170 قانون مدنی: اگر مادر در طول زمان حضانت فرزند، دچار جنون شود یا با مرد دیگری ازدواج کند، حضانت به پدر واگذار خواهد شد.
براساس ماده‌ی 1171 قانون مدنی: در صورت فوت یکی از والدین، حضانت کودک با والد در قید حیات است. حتی اگر پدر، متوفی باشد و برای فرزند خود قیم انتخاب کرده باشد. پدر بزرگ نیز زمانی می‌تواند حضانت را از مادر سلب کند که ثابت نماید مادر فاقد صلاحیت نگهداری از فرزند است.
براساس ماده‌ی 1173 قانون مدنی: اگر به علت عدم مواظبت یا انحطاط اخلاقی پدر یا مادر، سلامت جسمانی یا تربیت فرزند دچار اختلال شود، به تقاضای خویشاوندان، قیم کودک یا رئیس حوزه قضایی، حضانت از والد مورد نظر سلب خواهد شد.
مجازات والدینی که از قوانین مذکور تخطی کنند:
همچنان که قانون در پی پیدا کردن فرد مناسب برای حضانت کودکان است، والدین خطا کار را نیز به سزای اعمالشان می‌رساند. در راستای این امر، برخی قوانین حمایت از خانواده بیان می‌دارند:
براساس ماده‌ی 40: اگر شخصی از حضانت کودک پس از حکم دادگاه امتناع کند، یا کودک را بازنگرداند، به درخواست ذی‌نفع و دستور دادگاه، تا زمان اجرای حکم حضانت بازداشت خواهد بود.
طبق ماده‌ی 54:اگر کسی که حضانت فرزند با اوست، به وظایف خود عمل نکند! یا از ملاقات کودک با افراد تعیین شده از سوی دادگاه جلوگیری کند! در اولین بار به جزای نقدی درجه هشت (جریمه‌ی نقدی تا 10 میلیون ریال) محکوم می‌شود. در صورتی که این عمل تکرار شود، دادگاه وی را به حداکثر مجازات نقدی (10 میلیون ریال) محکوم خواهد کرد.
