تفاوت حکم و قرار
تفاوت حکم و قرار در چیست؟
حکم و قرار چه تفاوتی با هم دارند برای رسیدن به جواب کلی راجع به این موضوع باید به ماده 299 قانون آیین دادرسی مدنی رجوع کرد که در آن آمده است: ” چنانچه رای دادگاه راجع به ماهیت دعوا و قاطع آن به طور جزیی یا کلی باشد، حکم و در غیر این صورت قرار نامیده می شود”. بر اساس همین ماده در ادامه بیشتر در مورد تفاوت حکم و قرار توضیح داده خواهد شد.
اولین تفاوت حکم و قرار این است حکم تنها توسط قاضی صادر می شود اما قرار ممکن است توسط دادیار، دادستان، مدیر دفتر شعبه، بازپرس یا از جانب دادگاه صادر شود. در اصطلاح قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور مدنی حکم و قرار را «رای» می نامند. برای اینکه به تفاوت حکم و قرار برسیم باید تعریف هر دو را مورد بررسی قرار دهیم.
هرگاه دادگاه در مورد پرونده ای تصمیمی راجع به ماهیت دعوا بگیرد یعنی حکم صادر شده است. رای های که از سوی دادگاه صادر می شود دو دسته می باشند، دسته اول احکام و دسته دوم قرار ها هستند. حکم دادگاه به چند دسته ازجمله حکم حضوری و غیابی، حکم قطعی و غیر قطعی، حکم اعلامی و تاسیسی و حکم نهایی و غیرنهایی تقسیم بندی می شوند.
تفاوت حکم و قرار (3)
انواع حکم را بشناسید؟
برای پیدا نمودن تفاوت حکم و قرار باید انواع حکم را بشناسید که در ادامه به اختصار بخشی از آنها توضیح داده شده است.
حکم حضوری یا غیابی: هرگاه در روند بررسی یک پرونده خوانده و یا وکیل وی در هیچ یک از جلسات حضور نداشته و بطور کتبی هیچ دفاعی را انجام نداده باشند یا دادخواست ابلاغ واقعی نشده باشد رای صادر غیابی یا غیر حضوری خواهد بود. تنها احکام غیابی صادر می شوند و چیزی به اسم قرار غیابی وجود ندارد.
حکم قطعی و غیر قطعی: در حکم قطعی دیگر مفاد آن تغییر نخواهد کرد و به همین شکل لازم الاجرا است. از احکامی که امکان شکایت وجود داشته باشد آن حکم غیر قطعی است. احکامی که قطعیت یافته باشند لازم الاجرا هستند.
احکام نهایی و غیرنهایی: احکامی که در دیوان عالی کشور قابل فرجام خواهی نباشد یا احکامی که در دیوان عالی تایید شده باشند و یا حکمی در دادگاه تجدیدنظر صادر گردیده باشد اما در دیوان عالی کشور قابل فرجام خواهی نباشد حکم نهایی خواهد بود و سایر احکام غیر نهایی خواهند بود.
حکم اعلامی و تاسیسی: احکامی که سبب وضعیت حقوقی جدیدی نشوند حکم اعلامی و احکامی که وضعیت جدیدی مانند اعلام ورشکستگی تاجری را اعلام کند حکم تاسیسی نامیده می شوند.
در قانون تعریف دقیقی از قرار وجود ندارد تا تفاوت حکم و قرار در تعریف مشخص شود تنها در ماده 299 قانون آیین دادرسی مدنی آمده است ” چنانچه رای دادگاه راجع به ماهیت دعوا و قاطع آن به طور جزیی یا کلی باشد، حکم و در غیر این صورت قرار نامیده می شود”.
زمانی که برای یک پرونده در دادگاه حکم صادر شود پرونده مختومه می شود اما صدور قرار یعنی اینکه پرونده هنوز باز است و تحقیقات و بررسی های بیشتری تا مختومه شدن پرونده لازم است.
صدور حکم در دادگاه که بصورت کلی و یا جزئی صادر می شود بر اساس ماهیت پرونده و شکایت است اما صدور قرار ممکن است اهداف دیگری را دنبال کند مثلا شبیه سازی جرم یکی از اهداف صدور قرار است. تفاوت قرار و حکم در رای های صادره توسط مراجع قضایی مشخص است.
در تفاوت حکم و قرار باید بیان کرد حکم یک رای قضایی است که در دادگاه های تجدیدنظر امکان اعتراض به آن وجود دارد و آثاری مانند مجازات مالی، حبس و … برای متهم دارد اما در صدور رای قرار اعتراض به آن وجود ندارد مگر آنکه قانون پیش بینی کرده باشه و ممکن است متهم محکوم به مجازاتی نشود.
رای زمانی حکم به حساب می آید که از دادگاه های اعم از دادگاه بدوی، دادگاه تجدیدنظر، دادگاه انقلاب، دادگاه ویژه روحانیت و دیوان عدالت اداری صادر شده باشد و این یکی از اصلی ترین تفاوت حکم و قرار است.
تفاوت حکم و قرار (1)
انواع قرار را بشناسید
همچنین برای نمایان شدن تفاوت حکم و قرار تعدادی از انواع قرار به مختصر توضیح داده شده است.
قرار نوع های مختلفی دارد که به قرار اعدادی یا مقدماتی، قرارهای قاطع دعوا و انواع آن، قرارهای شبه قاطع و قرارهای موقت تقسیم بندی می شوند که هر کدام از این نوع قرارها نیز به نوع های دیگری تقسیم بندی می شوند.
قرار تحقیق محلی، قرار معاینه محل، قرار کارشناسی، قرار تطبیق و قرار اناطه در زیر مجموعه قرار اعدادی یا مقدماتی قرار می گیرند که پرونده را آماده صدور رای نهایی و قاطع می نمایند.
قرار تحقیقی محل: برای اثبات دعوا دادرس میتواند با مراجعه به محل از موضوع اطلاعاتی بدست آورد. تحقیق محلی به عنوان یکی از ادله اثبات دعوا تحقیقات محلی است.
قرار سقوط دعوا، قرار رد دعوا، قرار استماع دعوا، قرار ابطال دادخواست، قرار رد دادخواست و قرار رد درخواست از انواع قرارهای قاطع دعوا هستند که با صدور آنها پرونده از دادگاه رسیدگی خارج می شود و از این جهت مانند احکام هستند.
قرار سقوط دعوا: در صورت صدور حکم قطعی (در دادگاه حکم قطعی برای یک اختلاف صادر شده باشد رسیدگی دوباره به آن غیر ممکن شود)، زوال حق اصلی ( فرد ارادی حقی را از خود ساقط کرده باشد) و استرداد دعوا (صرف نظر کردن خواهان از دعوای خود) قرار سقوط دعوا صادر می شود.
قرار استماع دعوا: در قرار استماع دعوا، دوباره دعوا امکان پذیر خواهد بود و امر بر مختومه نیست. به عنوان مثال فردی طلبی بخاطر بازی قمار از فرد دیگری دارد و در دادگاه آن را طلب می کند در این حالت چون قمار باطل است برای دادخواست وی قرار استماع دعوا صادر می شود.
قرار ابطال دادخواست: در پرونده ای که لازم باشد خواهان اقدامی انجام دهد اما از این کار صرف نظر نماید قرار ابطال دادخواست صادر می شود. یا در جلسه ای نیاز به حضور خواهان باشد اما در جلسه حضور پیدا نکند باز قرار ابطال دادخواست صادر می گردد. همچنین ، بر اساس ماده 256 ، از آن جهت که عدم تهیه وسیله اجرای قرار معاینه محل یا تحقیق محلی موجب خروج آن از دلایل متقاضی می شود . بنابراین ، زمانی که به دلیل فراهم نشدن وسیله اجرای قرار امکان پذیر نباشد و دادگاه هم بدون آن امکان صدور رای را نداشته باشد دادخواست در مرحله نخست باطل می شود.
اگر دعوا به صدور قرار سقوط دعوا ختم شود رسیدگی دوباره به دعوا مقدور نخواهد بود. قرار سقوط دعوا بر خلاف سایر قرارهای قاطع دعوا از اعتبار امر قضاوت برخوردار است.
انواع قرارهای شبه قاطع نیز شامل قرار عدم اهلیت یکی از طرفین، قرار عدم صلاحیت و قرار امتناع از رسیدگی می باشند که با صدور آنها پرونده از گردش رسیدگی خارج خواهد شد و اگر پرونده از دادگاه خارج شود همان پرونده به شعبه دادگاه دیگری جهت رسیدگی فرستاده می شود.
مقالات مرتبط:
