قیم کیست؟
برای سرپرستی محجور و نگهداری اموال او در زمانی که ولی خاص وجود نداشته باشد، به کسی احتیاج میشود که این سرپرستی را بر عهده بگیرد. به این شخص قیم می گویند. ما در این مقاله می خواهیم راجع به اینکه قیم کیست؟ و مسائل پیرامون آن، اطلاعاتی را در اختیار شما قرار دهیم.
قیم کیست؟
قبل از اینکه بدانید قیم کیست؟، بهتر است معنی لغوی آن را برای شما توضیح دهیم. قیم یکی از اصطلاحات علم حقوق میباشد و در لغت به معنای متولی و سرپرست میباشد و شخصی است که متولی امور فرد محجور به حساب می آید. بنابراین قیم به شخصی گفته میشود که از سوی مقامات صالح قضایی تعیین می گردد و وظیفه اداره امور محجور را بر عهده دارد. به بیان ساده تر: زمانی که محجور ولی خاص نداشته باشد، شخص دیگر که صلاحیت قیومیت را داشته باشد، قیم او میشود تا از او مواظبت کرده و نمایندگی او را برعهده بگیرد.
محجور در تعریف قیم کیست؟
محجور به فردی گفته میشود که دچار یکی از عارضه های جنون، سفه و یا صغر باشد. به بیان ساده تر:
کودکانی که ولی خاص(پدر، جد پدری و یا وصی) ندارند.
مجانین و افراد غیر رشید که جنون و عدم رشد آنها متصل به زمان کودکی آنها بوده و ولی خاص نداشته باشند.
مجانین و اشخاص غیر رشیدی که جنون یا عدم رشد آنها متصل به زمان صغر آنها نباشد.
محجور میباشند.
قیم کیست؟ (1)
شرایط قیم برای قیومیت چیست؟
حال که پی بردید قیم کیست؟، در زیر شرایط انتخاب وی برای قیومیت آورده شده است.
مطابق قانون اسلامی، قیم طفل صغیری که مسلمان است، باید مسلمان باشد زیرا کفار نمی توانند قیم یک فرد مسلمان شوند.
قیم باید عاقل و بالغ باشد و در مورد محجور بصیر و آگاه باشد.
داشتن اهلیت کامل و شایستگی اخلاقی و قابل اعتماد بودن از دیگر شرایط قیم می باشد.
با توجه به موارد بالا افراد زیر صلاحیت قیومیت را ندارند.
افرادی که خودشان تحت ولایت یا قیومیت افراد دیگری هستند.
کسانی که به فساد اخلاقی معروف باشند.
افرادی که حکم ورشکستگی آنها صادر شده باشد و عمل ورشکستگی آنها تصفیه نشده باشد.
کسانی که خودشان یا اقربای طبقه اول شان دعوایی بر محجور داشته باشند.
کسانی که به دلیل ارتکاب جنایت و مواردی مانند سرقت، خیانت در امانت، کلاهبرداری، هتک ناموس یا منافیات عفت، اختلاس، جنحه نسبت به اطفال و ورشکستگی به تقصیر به موجب حکم قطعی محکوم شده باشند.
افرادی که برای قبول سمت قیومیت مقدم هستند
خویشاوندان شخص محجور که توانایی قیم شدن را دارند، نسبت به افراد دیگر اولویت دارند. طبق ماده ۶۱ قانون امور حسبی، در بین خویشاوندان، مادر محجور در صورتی که ازدواج مجدد نکرده باشد، نسبت به خویشاوندان دیگر اولویت دارد. همچنین زمانی که زن محجور شود شوهر وی، در صورت داشتن صلاحیت، بر دیگران مقدم می باشد.
قیم کیست؟ (3)
وظایف قیم چیست؟
بعد از این که دانستید قیم کیست؟ و باید دارای چه شرایطی باشد که سمت قیومیت به او داده شود، حال وظایف و تکالیف وی نسبت به محجور را بیان می کنیم.
با توجه به اینکه قیم نماینده قانونی محجور می باشد، بنابراین مواظبت از کلیه امور مالی محجور بر عهده قیم است. و باید از کارهایی که مضر به حال محجور میباشد پرهیز کند. به طور کلی قیم باید در تربیت و اصلاح حال امور محجور و همچنین حفظ و اداره اموال او تلاش کند.
قیم موظف است که قبل از هرگونه مداخله در امور مالی محجور، از کلیه دارایی های او فهرستی را تهیه کند و با امضای خود، برای دادستان ارسال نمایند.
طبق ماده ۱۲۴۴ وظیفه دیگر قیم این است که، حداقل سالی یک مرتبه، حساب تصدی خود را دادستان بدهد و اگر این کار را نکند بعد از مدت یک ماه از تاریخ مطالبه، به تقاضای مدعی‌العموم معزول می شود.
یکی از مهمترین وظایف قیم طبق ماده ۸۲ قانون امور حسبی، پرداخت هزینه زندگانی محجور و اشخاص واجب النفقه او و همچنین پرداخت هزینه های معالجه آنها در بیمارستان و غیره می باشد. از دیگر هزینه لازمی که پرداخت آن بر عهده قیم است هزینه تربیت اطفال محجور میباشد.
فروش اموال ضایع شدنی محجور و استفاده از آن با رعایت مصلحت محجور، از وظیفه دیگر قیم می باشد.
قیم باید اشیای قیمتی و اسناد محجور را، با اطلاع دادن به دادستان، در محل امن نگهداری کند و وجوه نقدی او را نیز در بانکهای معتبر قرار دهد.
علاوه بر وظایف مالی، قیم، وظایف غیر مالی محجور را نیز بر عهده دارد و طبق ماده ۸۵ قانون امور حسبی بیان شده است که، قیم می تواند در صورتی که مقتضی بداند به محجور اجازه اشتغال به کار یا پیشه ای بدهد و در این صورت اجازه نامبرده شامل لوازم آن کار یا پیشه هم خواهد بود.
از وظیفه غیر مالی دیگر قیم، کوشش در تربیت محجور و توجه داشتن به مصلحت محجور در تمامی امور است.
یکی دیگر از وظایف قیم، با اجازه و تشخیص پزشک او، اختیار کردن همسر برای محجور می باشد و همچنین اگر طلاق زوجه مجنون لازم باشد، تقاضای طلاق فرد مجنون را به دادگاه بدهد تا با تصویب دادگاه، این کار انجام شود.
با توجه به ماده ۱۲۳۸ قانون، اگر قیم، در مسئولیت خود که حفظ امور مالی محجور میباشد، کوتاهی کند، مسئول ضرر و خسارتی است که به اموال محجور وارد شده است.
چگونه قیم عزل می شود؟
همانطور که گفتیم وظیفه قیم انجام امور مالی و غیرمالی محجور و مصلحت او می باشد، بنابراین اگر عملکرد قیم از دایره مصلحت محجور خارج شود، دادگاه می تواند او را از سمت قیومیت عزل کند. به عنوان مثال: اگر مشخص شود که قیم، فاقد صفت امانت باشد از سمت قیومیت عزل می گردد.
یکی دیگر از موارد عزل قیم، ارتکاب وی به یکی از جرایم سرقت، خیانت در امانت، اختلاس، منافیات عفت، هتک ناموس، جرم نسبت به کودکان میباشد و یا به هر دلیل دیگر محکوم به حبس شود و نتواند اداره امور محجور بپردازد، عزل می شود.
اگر قیم ورشکست اعلام شود، از قیومیت محجور عزل می گردد.
اثبات عدم لیاقت یا ناتوانایی قیم در اداره اموال محجور نیز باعث عزل وی می شود.
همانطور که در اوایل مقاله به آن اشاره شد، یکی دیگر از موارد عزل قیم، عدم تسلیم حساب تصدی خود به دادستان می باشد.
نظارت بر عملکرد قیم چگونه انجام می شود؟
حال که در این مقاله خواندید که قیم کیست؟ و شرایط و وظایف وی چه می باشد، به طور یقین این سوال برای شما پیش آمده است که چگونه می توان بر عملکرد قیم نظارت کرد؟. باید در جواب این سوال می‌گوییم که، دادستان می‌تواند شخص یا اشخاصی را به عنوان ناظر بر نحوه عملکرد قیم، تعیین کرده و در صورت تقصیر یا خیانت، مسئولیت ضرر و خسارت وارد شده به محجور نیز بر عهده آنها خواهد بود.
