شرایط وقف اموال چیست؟
یکی از آداب و سنت های حسنه و خوب، در جامعه اسلامی وقف اموال می باشد همچنین وقف کردن یکی از راه های نیکوکاری و کمک به دیگران است. در این مقاله می خواهیم شما را با وقف اموال و اینکه شرایط وقف اموال چیست؟، بیشتر آشنا کنیم.
معرفی وقف و انواع آن
وقف، در ماده ۵۵ قانون مدنی به معنای، عین مال حبس و منافع آن تسبیل شود، می باشد. در اینجا حبس نمودن، به معنای نگاه داشتن عین مال در برابر نقل، انتقال و تصرف است و همچنین تسبیل منافع، به معنای واگذاری منافع در راه خدا، امور خیریه و اجتماعی می باشد.
در قانون دو نوع وقف اموال وجود دارد، یک نوع آن وقف عام میباشد که برای کارهای عام المنفعه است، به این معنی که وقتی مالک، مال یا ملک خودش را برای کارهای عمومی و عام المنفعه وقف میکند، به آن وقف، وقف عام میگویند. نوع دیگر وقف، وقف خاص است. این وقف وقفی است که به افراد معینی اختصاص داشته باشد، به بیان ساده تر، زمانی که یک مالک، مال غیر منقول یا مال منقول قابل دوام خود را وقف می کند تا فرزندانش یا اشخاص مشخصی از منافع مال بهره‌مند شوند، به این وقف، وقف خاص میگویند.
ارکان وقف
اگر می خواهید بدانید شرایط وقف اموال چیست؟، ابتدا باید با ارکان وقف آشنا شوید. وقف اموال دارای سه رکن می باشد. در زیر به تعریف هر کدام می پردازیم.
واقف: به مالک ملکی که قصد وقف اموال خود را دارد و میخواهد منافع متعلق به اموال خود را برای دیگران وقف کند، واقف می گویند.
عین موقوفه: به مالی که متعلق به واقف بوده و در جهت امور خیریه وقف شده باشد را موقوفه یا عین موقوفه می گویند.
موقوف علیهم: همانطور که گفتیم واقف، ملک یا مال خود را میخواهد برای دیگران وقف کند. کسانی که از این اموال و منافع واقف استفاده‌میکنند را موقوف علیهم میگویند. این افراد هم می توانند افراد مشخص و محصوری باشند و هم می توانند تمام افراد جامعه باشند.
شرایط وقف اموال چیست؟
شرایط صحت وقف نیز به سه دسته شرایط واقف، شرایط موقوف علیهم و شرایط موقوفه تقسیم بندی می شود.
شرایط واقف: واقف، مانند ویژگی های شرایط انجام هر عمل حقوقی دیگر باید دارای اهلیت قانونی باشد، یعنی ویژگی هایی مانند بلوغ، عقل، اختیار و … دارا باشد. طبق ماده ۵۷ قانون مدنی واقف، علاوه بر داشتن اهلیت شرع و قانون، باید صاحب ملک و مالی باشد که قصد وقف آن را دارد. بنابراین اگر مالک نباشد و ملک متعلق به شخص دیگری باشد امکان وقف آن وجود ندارد.
شرایط موقوف علیهم: حال می خواهیم بگوییم که شرایط موقوف علیهم در شرایط وقف اموال چیست؟. چهار شرط برای موقوف علیهم وجود دارد که در زیر بیان شده است.
موجود باشد: به این معنی که در زمان وقف، زنده و موجود باشد. امکان وقف برای کسی که زنده نیست وجود ندارد. یک نکته‌ای که وجود دارد این است که طبق ماده ۹۵۷ قانون مدنی، وقف برای جنین امکان پذیر می باشد مشروط به اینکه زنده متولد شود.
اهلیت تملک داشته باشد: موقوف علیهم باید بتواند قانوناً و شرعاً تملک داشته باشد. به عنوان مثال: وقف اموال برای خارجی ها که در ایران اهلیت تملک ندارند، درست نیست. زیرا قانون ایران به آنها اجازه مالکیت اموال غیرمنقول در خاک ایران را نداده است.
معین بودن: موقوف علیهم باید توسط واقف به طور دقیق مشخص و معین گردد. یعنی واقف باید مشخص کند که مال خود را برای چه کسانی به وقف می گذارد.
عدم وقف برای خود واقف: موقوف علیهم نباید خود واقف باشد و باید کسانی غیر از خود واقف باشند، زیرا وقف بر نفس باطل می باشد. در اینجا باید بگوییم که واقف می تواند مانند دیگران از منافع آن چیزی که وقف کرده بهره‌مند شود ولی نمی تواند برای خودش به تنهایی وقت کند. به عنوان مثال شخصی که زمینی را برای ساختن مسجد وقف می کند خودش نیز می تواند پس از ساخت از آن مسجد استفاده کند.
شرایط عین موقوفه: عین موقوفه نیز در شرایط اموال وقف باید دارای چهار ویژگی باشد.
معین باشد: به این معنا که واقف باید معین کند که چه چیزی یا چه قسمتی از مال خودش را میخواهند وقف کند. اگر غیر از این باشد و مال وقف شده مشخص نباشد اصل وقف باطل میشود.
قابلیت انتفاع داشتن: واقف باید مال یا ملکی را وقف کند که بتوان از آن استفاده کرد، اگر امکان استفاده از آن مال یا ملک وجود نداشته باشد، وقف صحیح نمی باشد.
قابلیت تحویل و تسلیم: یکی دیگر از شرایطی که عین موقوفه باید داشته باشد این است قابلیت تحویل و تسلیم شی مورد نظر امکان پذیر باشد. یعنی موقوف علیهم قابلیت این را داشته باشد که از مالکیت خارج شده و در تسلط دیگری قرار بگیرد.
قابلیت بقا و ماندگاری: احتمالا شما هم جمله وقف صدقه جاریه است، را شنیده اید. قابلیت بقا و ماندگاری بیانگر همین جمله است. یعنی همین ماندگاری است که وقف را امکان پذیر می کند. بنابراین زمانی میتوان مال یا منافعی را به نیت خیرخواهانه اختصاص داد که ماندگار باشد و امکان استفاده مستمر از آن برای عموم و کلیت جامعه وجود داشته باشد.
پرسش و پاسخ در زمینه وقف اموال
شرایط فروش ملک وقفی در شرایط وقف اموال چیست؟
به طور کلی املاکی که وقف شده‌اند قابل فروش نیستند مگر این که دارای شرایط زیر باشند.
ترس از اینکه در آینده ای نه چندان دور، آن ملک خراب شود.
زمانی که بین موقوف علیهم اختلاف شدید پیدا شود و کار به خون و خونریزی کشیده شود.
زمانی که در بین موقوف علیهم اختلاف پیدا شود و پیش بینی شود که امکان تخریب ملک وقفی وجود دارد.
آیا امکان وقف ملک مشاع وجود دارد؟
بله، مالک می تواند به اندازه سهم خودش هر نوع تصرف حقوقی را انجام دهد اما امکان تصرف مادی نیازمند رضایت سایر شرکا میباشد. اگر شخصی سهم خودش را از ملک مشاعی وقف کند، اداره اوقاف اقدام به جداسازی آن بخش وقف شده میکند و اگر اداره اوقاف نتواند آن بخش را جدا کند، سهم بقیه شرکا را خریداری می نماید، و اگر یکی از شرکا راضی به فروش نباشد میتوان آن بخش وقف شده را فروخت و مبلغ آن را برای انجام کارهایی که مد نظر واقف بوده است، صرف کرد.
شرایط عزل متولی در شرایط وقف اموال چیست؟
عزل متولی در صورتی امکان پذیر می باشد که، آن شخص به مصلحت موقوف عمل نکند، بر خلاف وقفنامه عمل کند، امانتداری را رعایت نکند و یا اینکه برای اداره آنجا ناتوان شده باشد.
