در بسیاری از دعاوی حقوقی، پس از صدور حکم قطعی و الزام یک طرف دعوا به پرداخت بدهی یا خسارت، ممکن است فرد محکوم‌علیه (شخصی که باید مبلغی را بپردازد) توان پرداخت مبلغ تعیین‌شده را به‌صورت یک‌جا نداشته باشد. در چنین شرایطی، قانون به افراد این امکان را داده است که با ارائه‌ی دادخواست اعسار، تقاضای پرداخت اقساطی مبلغ محکوم‌به را ارائه دهند.
در روند بررسی اعسار، یکی از مهم‌ترین مراحل تعیین «پیش‌قسط» است؛ مبلغی که باید پیش از شروع اقساط پرداخت شود. در این مقاله با همکاری گروه وکلای پارسا، به بررسی تمامی جنبه‌های قانونی و عملی موضوع پیش قسط اعسار می‌پردازیم.
پیش‌قسط اعسار چیست؟
پیش قسط اعسار، مبلغی است که دادگاه برای شروع پرداخت اقساط از سوی فرد معسر (شخصی که ادعای ناتوانی مالی دارد) تعیین می‌کند. این مبلغ به‌نوعی نشانه‌ای از حسن‌نیت فرد در بازپرداخت بدهی محسوب می‌شود و پرداخت آن شرط لازم برای اجرای حکم تقسیط است.
برخی تصور می‌کنند که اعسار به‌معنای نپرداختن هیچ مبلغی است، اما واقعیت این است که دادگاه با بررسی توانایی نسبی فرد، مبلغی را به‌عنوان پیش قسط اعسار تعیین کرده و مابقی بدهی را در اقساط مشخصی تقسیم می‌کند.
مراحل قانونی درخواست پیش قسط اعسار در دعاوی حقوقی
فرایند قانونی برای درخواست اعسار (و در نتیجه تعیین پیش قسط اعسار) شامل چند مرحله مهم است:
- تنظیم دادخواست اعسار
پس از صدور حکم قطعی، فرد می‌تواند با تنظیم دادخواستی به دادگاه صادرکننده‌ی حکم، تقاضای اعسار از پرداخت یک‌جای مبلغ محکوم‌به را مطرح کند. این دادخواست باید در قالب قانونی و همراه با مستندات ارائه شود. - ثبت دادخواست در دفتر خدمات الکترونیک قضایی
با مراجعه به یکی از دفاتر خدمات قضایی، دادخواست به‌صورت الکترونیکی ثبت و برای دادگاه ارسال می‌گردد. - تشکیل پرونده و ارجاع به شعبه رسیدگی‌کننده
پس از ثبت، پرونده به یکی از شعب دادگاه حقوقی ارجاع داده می‌شود تا قاضی رسیدگی به آن را آغاز کند. - ارائه مدارک مالی و شهود
ارائه مدارک مالی شامل هزینه‌های زندگی، درآمدها، نبود دارایی قابل‌توجه، و نیز معرفی حداقل دو شاهد از الزامات این مرحله است. - جلسه رسیدگی به اعسار و تعیین پیش قسط اعسار و اقساط
در جلسه دادرسی، قاضی با بررسی مجموع مدارک و اظهارات شهود، در صورت پذیرش اعسار، میزان پیش قسط اعسار و تعداد و مبلغ اقساط ماهانه را تعیین می‌کند.
چگونه پیش قسط اعسار خود را کاهش دهیم؟ راهکارهای عملی
در بسیاری از موارد، افراد با پیش‌قسط‌هایی مواجه می‌شوند که پرداخت آن برایشان دشوار است. در چنین شرایطی، روش‌هایی برای کاهش مبلغ پیش قسط اعسار وجود دارد:
- ارائه مستندات دقیق و واقعی درباره وضعیت مالی
ارائه مدارکی مانند فیش حقوقی، اجاره‌نامه، قبوض خدماتی، لیست بدهی‌ها و هزینه‌های ماهانه، به قاضی کمک می‌کند درک واضح‌تری از وضعیت مالی فرد داشته باشد. - شهادت شهود معتبر
شهودی که از وضعیت معیشتی فرد آگاه هستند، می‌توانند در دادگاه تأثیرگذار باشند. بهتر است این شهود، از افراد بی‌طرف و دارای اعتبار اجتماعی باشند. - ارائه گزارش از نهادهای حمایتی
اگر فرد از نهادهایی مانند کمیته امداد یا بهزیستی کمک دریافت می‌کند، ارائه گواهی از این سازمان‌ها می‌تواند به پذیرش اعسار کمک کند. - استفاده از وکیل متخصص
حضور وکیل حقوقی متخصص در امور اعسار می‌تواند به شما در تنظیم دقیق دادخواست، انتخاب بهترین استراتژی دفاعی و ارائه مدارک مؤثر کمک کند.
شرایط و مدارک لازم برای درخواست پیش قسط اعسار در ایران
برای آن‌که دادگاه به درخواست اعسار رسیدگی کند، نیاز به ارائه مدارک و مستنداتی است که شامل موارد زیر می‌شود:
- تصویر حکم قطعی صادرشده
- لیست درآمدها و هزینه‌های زندگی (مانند اجاره، خوراک، درمان، تحصیل فرزندان و…)
- فیش حقوقی یا نامه از محل کار
- پرینت حساب بانکی سه‌ماهه اخیر
- اجاره‌نامه یا سند مالکیت محل سکونت
- معرفی حداقل دو شاهد با اطلاعات تماس و آدرس دقیق
- گواهی از نهادهای حمایتی در صورت وجود
تهیه و ارائه درست این مدارک می‌تواند تأثیر تعیین‌کننده‌ای در میزان پیش قسط اعسار و تعداد اقساط داشته باشد.
راه‌های اعتراض به پیش قسط اعسار: نکات مهمی که باید بدانید
اگر دادگاه مبلغی به‌عنوان پیش قسط اعسار تعیین کند که با توان واقعی مالی شما هم‌خوانی ندارد، حق دارید به رأی صادره اعتراض کنید. راه‌های اعتراض عبارت‌اند از:
- تجدیدنظرخواهی در مهلت قانونی
ظرف ۲۰ روز از تاریخ ابلاغ رأی، می‌توانید دادخواست تجدیدنظر را به دادگاه تجدیدنظر استان ارائه دهید. - درخواست تعدیل اقساط یا پیش قسط اعسار
چنانچه پس از مدتی وضعیت مالی شما تغییر کند (مثلاً شغل خود را از دست دهید یا هزینه درمانی پیش‌بینی‌نشده‌ای داشته باشید)، می‌توانید با ارائه مستندات جدید، دادخواست تعدیل اقساط یا پیش قسط اعسار بدهید. - استفاده از مشاور حقوقی
در روند اعتراض، کمک گرفتن از وکیل کیفری یا مشاور حقوقی می‌تواند پرونده‌ی شما را قوی‌تر و شانس موفقیت را افزایش دهد.
پاسخ به سوالات پرتکرار درباره پیش قسط اعسار و تقسیط بدهی
آیا افراد بیکار هم می‌توانند درخواست اعسار دهند؟
بله، حتی افراد بیکار نیز در صورت ارائه مدارک کافی از نبود درآمد و دارایی، می‌توانند درخواست اعسار بدهند.
در صورت نپرداختن پیش قسط اعسار، چه اتفاقی می‌افتد؟
عدم پرداخت پیش قسط اعسار به‌معنای عدم اجرای حکم تقسیط است. در نتیجه، اجرای حکم اصلی (پرداخت یک‌جای مبلغ) آغاز می‌شود.
آیا امکان تقسیط هزینه دادرسی هم وجود دارد؟
بله، طبق ماده ۵ قانون اعسار، شخص می‌تواند تقاضای اعسار از پرداخت هزینه دادرسی و هزینه اجرای حکم را نیز مطرح کند.
آیا اقساط قابل تغییر هستند؟
در صورت تغییر شرایط زندگی یا درآمد، می‌توان با ارائه دادخواست تعدیل اقساط، آن‌ها را کاهش یا افزایش داد.
مزایا و معایب پیش قسط اعسار: آیا این گزینه مناسب شماست؟
مزایا پیش قسط اعسار
- امکان پرداخت بدهی بدون فشار مالی شدید
- جلوگیری از توقیف اموال و اجرای حکم
- حفظ آرامش روانی و اعتبار اجتماعی
- فرصت برنامه‌ریزی برای بازپرداخت بدهی
معایب پیش قسط اعسار
- نیاز به جمع‌آوری مدارک و طی مراحل اداری
- امکان رد شدن دادخواست در صورت ناقص بودن مستندات
- الزام به پرداخت پیش‌قسط برای شروع اقساط
- احتمال اعتراض طلبکار به پذیرش اعسار
چرا مشاوره با وکیل در پرونده‌های اعسار اهمیت دارد؟
پرونده‌های اعسار، به‌رغم ظاهر ساده، می‌توانند پیچیدگی‌های خاص خود را داشته باشند. تنظیم دقیق دادخواست، ارائه مدارک کامل، مدیریت جلسه دادرسی و حتی نحوه بیان اظهارات شهود همگی در سرنوشت پرونده تأثیر دارند. به همین دلیل، مشاوره با وکلای مجرب می‌تواند نقش بسیار مهمی در موفقیت شما ایفا کند.
گروه وکلای پارسا با سال‌ها تجربه در امور دعاوی حقوقی، آماده است تا شما را گام‌به‌گام در این مسیر همراهی کند.
📞 اگر در حال حاضر درگیر پرونده‌ای هستید و نمی‌دانید چگونه برای پیش قسط اعسار اقدام کنید یا در صورت تعیین مبلغ بالا، چگونه اعتراض کنید، کافی‌ست با ما تماس بگیرید.
مشاوره تخصصی با گروه وکلای پارسا: 09124857572
