نامزدی و خسارت ناشی از برهم زدن آن

نامزدی و خسارت ناشی از برهم زدن آن

• 

نامزدی و خسارت ناشی از برهم زدن آن

طبق ماده 1036 مدنی نامزدی و خسارت ناشی از برهم زدن آن به درخواست یکی از طرفین مورد پیش بینی قرار گرفته است. اصلی ترین شرط طلب کردن ضرر و زیان و خسارت برهم زدن نامزدی آن است که یکی از طرفین بدون هیچ گونه دلیل قانع کننده ای نامزدی را بهم زده باشد و هیچ دلیل قانع کننده ای برای کار خود نداشته باشد. اگر یکی از آن ها در ارتباط با خانواده خود و یا شغلش به طرف مقابلش دروغ گفته باشد و در ازدواج فریبکاری کرده باشد بعد از روشن شدن مساله طرف مقابل او نمی تواند درخواست طلب خسارت کند. در این جریان امکان طلب خسارت وجود ندارد چون فرد فریبکار خود سبب بهم خوردن نامزدی شده است ولی اگر این کار از روی قصد و غرض قبلی بوده باشه و دلیل موجهی نداشته باشد امکان طلب خسارت وجود دارد.

• 

تعریف وعده نکاح نامزدی و خسارت ناشی از برهم زدن آن

وعده نکاح یا نامزدی عبارت است از قراردادی قابل قبول بین زن و مرد (دختر و پسر) به منظور انجام عقد نکاح و تشکیل خانواده در آینده ای نزدیک. نکته قابل توجه حول نکاح نامزدی و خسارت ناشی از برهم زدن آن این است که در عقد جایز، هر کدام از طرفین این حق را دارد که از عقد صرف نظر کند ولی در عقد نکاح، برای طرفین عقد لازم است و هیچ کدام حق برهم زدن آن را ندارند مگر براساس قانون.

براساس قانون مدنی طبق ماده 1035 وعده دادن برای ازدواج باعث به وجود آمدن علقه زوجیت نمی شود حتی اگر تماما و یا بخشی از مهریه که برای موقع ازدواج بین آن ها تعیین شده پرداخت شده باشد ولی هر کدام از طرفین چون عقد نکاح بین آن ها هنوز جاری نشده است می تواند از این وصلت خودداری کند و طرف مقابل نمی تواند او را مجبور به عقد و ازدواج کند و یا ادعایی در خصوص نامزدی و خسارت ناشی از برهم زدن آن را از او داشته باشد و طلب زیان کند.

طبق این ماده هیچ کدام از طرفین (زن و مرد) از طریق مراجع قضایی نمی تواند طرف مقابل خود را مجبور به ازدواج کند و به خاطر خودداری کردن او از ازدواج درخواست ضرر و زیان داشته باشد.

• 

پس گرفتن هدایای نامزدی و خسارت ناشی از برهم زدن آن

در گذشته نامزدی که ضرر کرده بود بر اساس ماده 1036 می توانست برای دریافت حق نامزدی و خسارت ناشی از برهم زدن آن از طرف مقابل درخواست خسارت طلب کند. اما امروزه با توجه به قانون اصلاحی جدید که در سال 1370 به تصویب رسیده است این ماده را از قانون مدنی حذف کرده اند. ولی قانون جدیدی که در حمایت خانواده به تصویب رسیده است جای خالی 1036 را به خوبی جبران کرده است.

در این ماده 4 قانون جدید که حمایت از خانواده می باشد رسیدگی به مشکلات و امور زیر در صلاحیت دادگاه خانواده می باشد:

۱-نامزدی و خسارت ناشی از برهم زدن آن

۲-ازدواج مجدد

۳-نکاح موقت، دائم و اذن در نکاح

۴-شروط ضمن عقد نکاح

۵-جهیزیه

۶-نفقه زوجه و اجرت المثل ایام زوجیت

۷-مهریه

۸-تمکین و نشوز

۹-رجوع، فسخ و انفساخ نکاح، طلاق، بذل مدت و انقضای آن

۱۰-حضانت طفل و ملاقات او

۱۱-نسب

۱۲-رشد، حجر و رفع آن

۱۳-قیمومت، ولایت قهری، امور مربوط به ناظر و امین اموال محجوران و وصایت در امور مربوط به آنان

۱۴-امور راجع به غایب مفقودالاثر

۱۵-نفقه اقارب

۱۶-اهدای جنین

۱۷-سرپرستی کودکان بی سرپرست

۱۸-تغییر جنسیت

تبصره: بر اساس اصل دوازدهم و سیزدهم قانون اساسی، رسیدگی به دعاوی و احوال شخصیه ایرانیان غیر شیعه یعنی اقلیت های زرتشتی، مسیحی و کلیمی که در سال 1372 به تصویب رسیده است به عهده ی مجمع تشخیص مصلحت نظام می باشد.

نکته قابل توجه این است که بعد از بهم خوردن نامزدی هر کدام از طرفین می تواند هدایایی را که به طرف مقابل خود داده است را مطالبه کند و اگر هدایا از بین رفته باشد ارزش مادی آن ها را مطالبه کند البته هدایایی مانند ادکلن، شیرینی و… که مصرفی هستند شامل آن نمی شود اما اگر هدایا مانند طلا، ماشین و… قابل نگه داشتن باشد می تواند آن را مطالبه کند.

بعد از بهم خوردن نامزدی (زن و مرد) و همچنین پدر و مادر آن ها اگر هدایایی را به طرف مقابل داده باشند می توانند دادخواست پس گرفتن هدایا را به دادگاه بدهند.

البته طرفین در دو مورد نمی توانند هدایای خود را مطالبه کنند:

۱-اگر بهم خوردن نامزدی به دلیل فوت یکی از نامزدها باشد (براساس ماده 1038 قانون مدنی)

۲-اگر مالی را که هدیه گرفته است بدون تقصیر هدیه گیرنده از بین رفته باشد و ثابت کردن مقصر بودن شخص هدیه گیرنده در از بین رفتن آن بر عهده فرد اهدا کننده هدیه می باشد.

• 

جبران متعارف نامزدی و خسارات ناشی از برهم زدن آن

یکی از شرایط مطالبه خسارت و ضرر و زیان ناشی از برهم خوردن نامزدی طبق ماده 1036 که در قانون مدنی وجود دارد این است که فقط خرج های متعارف قابل مطالبه هستند. مخارج متعارف در نامزدی و خسارت ناشی از برهم زدن آن عبارتند از: هزینه اجاره خانه، دوختن و یا خریدن لباس نامزدی و عروسی، برپایی جشن نامزدی در حد شئون زن و مرد. ولی اگر یکی از آن ها خرج های غیر متعارفی را مانند؛ گرفتن مهمانی های غیرمعمول و یا رفتن به مسافرت های تفریحی و پرهزینه را انجام داده باشد، امکان طلب کردن ضرر و زیان ناشی از آن وجود ندارد.

دادگاه رسیدگی به دعاوی نامزدی و خسارت ناشی از برهم زدن آن

براساس قانون جدید حمایت خانواده، دعاوی مربوط به نامزدی و خسارت ناشی از برهم زدن آن در دادگاه خانواده رسیدگی می شود، اما باید به این نکته توجه داشت که خودداری کردن از ازدواج خود به تنهایی مجوز طلب خسارت و ضرر و زیان در دادگاه نیست. در دادگاه فرد باید دلیل و مدرکی ارائه دهد که به هم خوردن نامزدی بدون علت موجه بوده است و در اثر آن به حیثیت و آبروی او لطمه وارد شده است، فقط در این صورت طرف زیان دیده می تواند درخواست جبران خسارت مادی را از طرف مقابل خود کند.

در کل می توان گفت که این ماده قانون مدنی سه موضوع مهم را در این رابطه تعیین کرده است:

۱-اگر یکی از طرفین با داشتن دلیل موجه و قانع کننده نامزدی را برهم زده باشد طرف مقابل او حق طلب کردن خسارت از او را ندارد.

۲-مطالبه خسارت فقط برای خسارات و ضرر زیان متعارف است و هزینه هایی را که برخلاف عرف بوده و خانواده ها آن را به بار آورده اند در زمره خسارت نیست و حق مطالبه آن را ندارند.

۳-ضرر و زیان قابل مطالبه فقط به خسارت های مادی محدود نمی شود و صدمه زدن به عواطف و احساسات، بزرگترین ضربه روحی و عاطفی را برای شخص به همراه دارد و عدالت به سادگی از آن چشم پوشی نمی کند.

بر اساس قانون مدنی تصویب شده در سال 1339 ماده (1,2,8,9,10) جبران ضرر و زیان معنوی به روشنی توضیح داده شده و شناخته شده است و نامزد خسارت دیده این حق را دارد که بجز مطالبه زیان های مادی درخواست جبران خسارات معنوی را نیز بخواهد.

امکان مطالبه زن در نامزدی و خسارات ناشی از برهم زدن آن

براساس قانون مدنی اگر مرد در مورد شغل و یا خانواده خود به زن دروغ گفته باشد و یا او را برای ازدواج فریب داده باشد و بعد از روشن شدن ماجرا نامزدی بهم بخورد زن تحت شرایطی حق دارد که مطالبه حق نامزدی و خسارات ناشی از برهم زدن آن را از مرد داشته باشد و قانون نیز این حق را به او داده است و زن برای جبران ضرر و زیان مادی و طلب مهریه خود منزل نامزدش را هم بفروشد؛ اما اگر عقد نکرده باشند ضرر و زیانی مادی متوجه طرف مقابل نمی شود و نمی تواند به صورت رسمی در دادگاه از او شکایت کند و حق خود را طلب کند.