معرفی خیار تدلیس
پیشگفتار
با رشد جمعیت و افزایش تعداد معاملات، ضرورت آگاهی از علوم حقوقی هم افزایش پیدا کرده است. اینکه هر یک از طرفین معامله دارای چه حقوق و تکالیفی هستند تا در هر مرحله بتوانند از آنها استفاده کنند و به یکی از مهم ترین ارکان اولیه در معاملات تبدیل شده است. به خصوص که برخی از اختیارات مانند خیار تدلیس به شکل ویژه تری بر طرفین معامله تاثیر میگذارند و شرایط حقوقی جدیدی را بر افراد ایجاد میکنند. در ادامه با ما همراه باشید تا شما را با معنای دقیق این اختیار آشنا کنیم و از ویژگی های آن سخن بگوییم.
معرفی خیار تدلیس (2)
مفهوم خیار تدلیس
خیار تدلیس، یکی از مهم ترین اختیاراتی است که در قانون مدنی بارها به آن اشاره شده است. هدف از این خیار، این است که طرفین در هنگام انجام معامله به فکر کلک زدن و فریب دادن یکدیگر نباشند تا حقی از کسی ضایع نشود.
خیار تدلیس در ماده ۴۳۸ قانون مدنی ذکر شده است بر اساس این ماده تدلیس عبارت است از عملیاتی که موجب فریب طرف معامله می شود. به زبانی ساده تر می توان گفت تدلیس زمانی به وجود می‌آید که شخص صاحب کالا عیبی را که در کالا بوده نگوید و یا ویژگی را در کالا ذکر کند که در آن کالا نیست؛ البته خیار تدلیس دامنه بسیار وسیعی را در خود گرفته است و باید توجه داشت که هرگاه در جریان معامله یکی از طرفین با فریب و نیرنگ موجب ضرر دیگری شود، شخص مقابل می تواند به استناد این خیار، معامله را فسخ نماید
به طور کلی نه تنها در معامله بلکه در کلیه اعمال حقوقی زمانی طرفین مورد توجه و حمایت دولت قرار می گیرند که بر اساس حسن نیت عمل کند و هر جایی که بر اساس سوء نیت رفتار نمایند، قانون با آنها برخورد خواهد کرد و حق را به صاحب آن خواهد رساند. این عنصر اولیه و اصلی موجود در خیار تدلیس است و هر جایی که یکی از طرفین با سوء نیت در جهت فریب دیگری برآید، طرف مقابل میتواند معامله را فسخ نماید.
خیار تدلیس حقوقی و کیفری
در خیار تدلیس حقوقی توجه قانونگذار به مغبون بودن طرفین است اما لازم به ذکر است که در تدلیس کیفری توجه قانونگذار به تحقق امور کیفری آن است. خیار تدلیس کیفری در قانون مجازات اسلامی مصوب ۹۲ هم ذکر شده است؛ همچنین این خیار در مورد ازدواج و نکاح هم بین طرفین وجود خواهد داشت که در ادامه به آنها ذکر خواهیم کرد:
یکی از مواد مهم که در قانون مجازات اسلامی ذکر شده است، ماده ۶۴۷ این قانون در بخش تعزیرات است که به بحث تدلیس در نکاح پرداخته است. بر اساس این ماده اگر زوجین قبل از عقد ازدواج خود را صاحب تحصیلات عالی، تمکن مالی، موقعیت اجتماعی، شغلی و غیره معرفی کند و به این وسیله دیگری را فریب دهد فریب دهد، به نحوی که اگر عقد بر مبنای یکی از این موارد واقع گردد، مرتکب به حبس تعزیری از ۶ ماه تا ۲ سال محکوم خواهد شد.
لازم به ذکر است که در مورد عقد نکاح و تدلیس موجود در آن بارها و بارها سخنان و نظریات متعددی ارائه شده است. به این منظور اگر یکی از طرفین دارای بیماری خاصی باشد و آن را از طرف خود پنهان نماید، این امر میتواند تدلیس در نکاح ذکر شود و به این منظور طرف مقابل حق فسخ خواهد داشت. خیار تدلیس در نکاح هم مانند معاملات دیگر فوری است. البته به شرطی که شخص از فوری بودن خیار خود آگاهی و اطلاع کاملی داشته باشد.
نکات مهم در مورد خیار تدلیس
اول از اینکه خیار تدلیس هم مخصوص خریدار و هم مخصوص فروشنده است و هر جایی که یکی از طرفین بخواهد طرف دیگر را فریب دهد و به آن ضرر وارد نماید، خیار تدلیس برای آن شخص وجود خواهد داشت. این امر از ماده ۴۳۹ قانون مدنی قابل اثبات می باشد.
بر اساس ماده ۴۴۰ قانون مدنی خیار تدلیس بعد از علم به آن فوری است. این امر به آن معنی است که هرگاه طرفین در هنگام انجام معامله یا بعد از آن متوجه فریب و نیرنگ طرف مقابل شدند، می توانند به استناد خیار تدلیس معامله را باطل نمایند. البته لازم به ذکر است که این امر در صورتی امکان پذیر است که شخص صاحب خیار یا همان ذوالخیار از فوری بودن خیار تدلیس آگاهی کامل داشته باشد.
نکته بعدی در مورد خیار تدلیس، غیر قابل سقوط بودن آن است. به این معنی که حتی اگر طرفین با توافق یکدیگر در قرارداد ذکر نماید که خیار تدلیس برای آنها وجود نخواهد داشت و اگر پس از معامله یکی از طرفین دیگری را فریب دهد، شخص مقابل می تواند باز هم از خیار خود استفاده نماید. این امر جز قوانین امری است و در واقع مهم بودن خیار تدلیس را در معاملات بین طرفین می رساند.
به طور کلی با توجه به موارد گفته شده میتوان گفت تدلیس از جمله موارد و امور مهم حقوقی است که قانونگذار بارها در مواد مختلف به آن توجه کرده است و با استفاده از این خیار در پی آن بوده است که حق و عدالت را بین طرفین رعایت نماید.
معرفی خیار تدلیس (1)
پیچیدگی خیار تدلیس
از نظر تئوری، فهم این خیار به هیچ عنوان دشوار نیست و تا اینجا هم تمام نکات آن را ذکر کردیم. اما میتوان گفت شرط مهم در مورد این خیار، این است که بتوانیم در مکان های مناسب، از آن استفاده کنیم. فرض کنید که شخص الف منزلی را از شخص ب خریداری می کند. شخص الف از قیمت‌های موجود در منطقه آگاه نیست و بدون توجه به آن و با تکیه بر سخنان شخص ب، منزل را خریداری می نماید و بعد از مدتی متوجه می گردد که شخص ب، منزل را با قیمتی بسیار بیشتر از آنچه که در عرف محل حاکم بوده آن خانه را فروخته است. در اینجا شخص الف می تواند به استناد خیار تدلیس بیع را فسخ کند.
لازم به ذکر است که در عمل دشواری های متعددی در این خیار وجود دارد. پیشنهاد میکنیم که قبل از هرگونه اقدامی در خصوص اعمال خیار تدلیس با یک وکیل یا فرد آشنا به امور حقوقی مشورت نمایید.
