مراحل قانونی تغییر جنسیت

مراحل قانونی تغییر جنسیت

تغییر جنسیت و نگاه علم به آن

همانگونه که در عنوان این مقاله نیز به آن اشاره کردیم، قصد داریم تا شما عزیزان را با تمامی مراحل قانونی تغییر جنسیت و آنچه که در رابطه با آن باید بدانید، آشنا کنیم. اما پیش از آن، پدیده‌ی تغییر جنسیت را از نگاه علم و همچنین قوانین حاکم بر جامعه مورد بررسی قرار می‌دهیم. تغییر جنسیت یا بهتر است بگوییم تطبیق جنسیت، شیوه‌ای درمانی است که در آن، جسم فیزیکی و باورهای جنسیِ شخص را به فردی واحد تبدیل می‌کند. برخی اشخاص با وجود شناخته شدن به عنوان زن یا مرد، دارای باوری متفاوتی از واقعیت احساسی و فیزیکی خود هستند. به عنوان مثال، شخصی را فرض کنید که از نظر ظاهر فیزیولوژیکی به عنوان یک دختر شناخته می‌شود! اما این فرد از نظر احساسی بر این باور است که پسر بوده و جسم و احساس وی با یکدیگر تطابق ندارند. در رابطه با پسران نیز عکس این قضیه صادق است.

در بسیاری از موارد، چنین باورهایی به علت تربیت خانواده و هنجارها و ناهنجارهایی که فرد با آنها مواجه شده است، به وجود می‌آید. در این حالت، با چندین جلسه مشاوره و روان درمانی، فرد می‌تواند واقعیت وجودی و باورهای خود را همسان کند. اما در برخی مواقع به علت مشکلات هورمونی یا ژنتیکی، تغییراتی در بدن این افراد رخ می‌دهد که زندگی به عنوان جنسیتی که در ظاهر با آن شناخته می‌شوند را برای آنها مشکل می‌کند. در این گونه موارد و یا در مواردی که فرد از لحاظ روحی دچار آسیب فراوانی شده است و ادامه‌ی زندگی واقعا برای وی امکان‌پذیر نیست، پزشکان عمل تطبیق جنسیت را پیشنهاد می‌کنند.

رویکرد قانون به تغییر جنسیت

پس از بررسی موضوع تطبیق جنسیت در دنیای علم، نوبت به آن است تا این موضوع را در بستر قوانین حاکم بر جامعه نیز بررسی کنیم. بسیاری از قوانین مربوط به تغییر جنسیت در قانون اساسی به علت وجود دین اسلام، ابتدا از فیلتر مسائل شرعی گذر می‌کنند. در متون حقوقی و فقهی ایران به افراد تراجنسیتی(transgender) اصطلاحا خنثای روانی می‌گویند. براساس این قوانین، اگر در فردی میان‌جنسیتی، علائم جنسی و جنسیتی با یکدیگر مغایرت داشته باشند، فرد می‌تواند با توجه به علائم جنسیتی غالب، عمل تطبیق جنسیت یا بازتایید جنسیتی را انجام دهد.

قوانین مربوط به افرادی که جنسیت خود را تغییر می‌دهند همانند افرادی خواهد بود که از نظر فیزیکی به آنها شباهت دارند. به عنوان مثال، قوانین در مواجه با پسری که با عمل تطبیق جنسیت به یک دختر تبدیل شده است، با دختری که از بدو تولد دختر بوده است، یکی می‌باشد. همچنین حقوق دختری که با عمل تغییر جنسیت به پسر تبدیل شده است نیز با پسری که از زمان تولد پسر بوده است، یکسان خواهد بود. بسیاری از فقها باور دارند که در قرآن و سایر کتب دینی، سخنی مبنی بر حرام بودن عمل تطبیق جنسیت وجود ندارد. بنابراین انجام این عمل نه تنها ایرادی ندارد، بلکه می‌تواند حجم زیادی از فشارهای جسمی و روانی افراد را کم کند. البته در این میان، فقهایی نیز وجود دارند که معتقدند به علت دستکاری در خلقت خدا، انجام چنین عملی فی‌نفسه حرام است.

نگاهی بر مراحل قانونی تغییر جنسیت در ایران

آگاهی از مراحل قانونی تغییر جنسیت، نخستین و تاثیرگذارترین گام در جهت رسیدن به نتیجه‌ای مطلوب است. با توجه به پرونده‌های حقوقی مربوط به تطبیق جنسیت، می‌توانیم با قاطعیت به شما عزیزان اعلام کنیم که نداشتن اطلاعات پایه می‌تواند در بسیاری از مراحل مشکلاتی را به همراه داشته باشد. پیشنهاد ما به شما، مشاوره با وکیلی کاردان در رابطه با این موضوع است. اما با این حال، توجه نمایید که مراحل زیر را با دقت فراوان پشت سر بگذارید:

1. مراجعه به روانپزشک باصلاحیت و معتبر و دریافت تاییدیه‌ای مبنی بر ترنس بودن. هرچند انجام این مرحله اختیاری است، اما انجام آن می‌تواند کمک بسزایی در تصمیم‌گیری نهایی شما داشته باشد.
2. انجام آزمایش‌های مربوط به آنالیز سطح هورمون و گرفتن کاریوتایپ کروموزومی که برای بررسی مشکلات هورمونی و اختلالات ژنتیکی درخواست می‌شوند.
3. مراجعه به دادگاه‌های عمومی حقوقیِ نزدیک به محل سکونت و تقدیم دادخواستی مبنی بر تغییر نام و جنسیت. البته این دادخواست می‌بایست از سوی اداره ثبت احوال محل سکونت شما صادر گردد.
4. شرکت در جلسه‌ی دادرسی و دفاع از ادعای مطرح شده در دادخواست. توجه داشته باشید که حضور یک وکیل زبردست می‌تواند تاثیر مثبتی بر تصمیم قاضی در این جلسه داشته باشد.
5. مراجعه به پزشکی قانونی از سوی دادگاه برای تایید مدارک پزشکی.
6. دریافت حکم قاضی و دریافت جواز تغییر نام در شناسنامه و جنسیت.
7. اعمال تغییرات مربوط به تغییر جنسیت و نام کوچک در شناسنامه از سوی اداره ثبت احوال.
8. دریافت مدارک هویتی جدید.
9. انجام عمل تطبیق جنسیت و پیگیری مراحل درمانی پس از آن.

قوانین مرتبط با مراحل قانونی تغییر جنسیت

پس از پشت سر گذاشتن مراحل قانونی تغییر جنسیت و انجام عمل تطبیق جنسیت، زمان آن فرا می‌رسد تا به عنوان فردی دارای هویت جنسی جدید از قوانین در نظر گرفته شده در قانون اساسی پیروی کنید. در گام نخست، ماده 939 قانون مدنی اجازه‌ی انجام عمل تطبیق جنسیت را به شما داده است. در ماده 4 بند 18 قانون حمایت از خانواده، شما تنها می‌توانید درخواست تغییر جنسیت خود را به دادگاه خانواده ارجاع دهید. مردانی که اضافه‌ وزن زیاد دارند گزینه‌های مناسبی برای تغییر جنسیت نیستند. این افراد تنها در صورتی که ثابت کنند تمایلات جنسی آنها طولانی و درازمدت است، می‌توانند این عمل را انجام دهند. این عمل برای افراد زیر 18 سال به هیچ عنوان صورت نمی‌گیرد.

برای اطمینان از تراجنسیتی بودن، حداقل به تایید 2 روان‌پزشک معتبر نیاز دارید. در رابطه با دیه، حق ارث، عده، میزان حق فرد در قراردادها و … ملاک برخورد قانون، جنسیت ظاهری و پس از عمل فرد است. بنابراین قانون به جنسیت شما قبل از عمل دقت نخواهد کرد. توجه داشته باشید، هرچند این عمل می‌تواند تا حد زیادی اوضاع روحی شما را بهبود ببخشد اما با عوارض جانبی و پیامدهای بازگشت‌ناپذیری همراه است. ایجاد اختلالات سیستم ایمنی، ابتلا به برخی بیماری‌ها بر اثر تضعیف سیستم ایمنی، کاهش لذت جنسی، ایجاد احساس هراس و افسردگی، خودکشی و … از جمله پیامدهای پس از عمل تطبیق جنسیت می‌باشند.