لایحه درباره مجازات کودک آزاری
منظور از جرم کودک آزاری چیست؟
مطابق با کنوانسیون حقوق کودک، کودک آزاری به هر رفتار عمدی یا غیر عمدی اطلاق می شود که حقوق مادی و معنوی کودکان و نوجوانان را پایمال کند. برخی از مصادیق کودک آزاری مطابق با کنوانسیون مذکور عبارتند از: خشونت فیزیکی، بدرفتاری جنسی، سوء تغذیه و محرومیت کودک از تحصیل. در این رابطه ایران نیز با تصویب مجلس شورای اسلامی به کنوانسیون حقوق کودک پیوسته و در نتیجه الزامات آن را پذیرفته است. نگارش لایحه درباره مجازات کودک آزاری مستلزم آشنایی با انواع و اقسام شیوه های ارتکاب این جرم در نظام کیفری می باشد.
موضوع اصلی پژوهش حاضر این است که در حقوق کیفری ایران و در میان قوانین موجود، آیا کودک آزاری مورد جرم انگاری قرار گرفته است یا خیر؟ در پاسخ باید گفت هرچند جرم خاصی با نام کودک آزاری در میان قوانین مکتوب ایران موجود نیست، ولیکن قانونگذار در قوانین مختلف، مصادیق گوناگون کودک آزاری را مورد جرم انگاری قرار داده است. در ادامه برخی از مهمترین این موارد را مورد بررسی قرار خواهیم داد.
کودک آزاری جسمی
در این موضوع تردیدی نیست که فرزندان آدمی، از نظر جسمی و فیزیکی وابستگی شدید و طولانی مدتی به دیگران برای ارضای نیاز های جسمی خود دارند. در همین راستا بر اساس قانون مدنی، والدین و سرپرستان قانونی افراد نابالغ وظیفه نگهداری از آنها را به عهده دارند. برای مثال پدر موظف است نیازهای مادی فرزندان نابالغ خود را، در قالب پرداخت نفقه و تامین هزینه زندگی آنان برآورده سازد. در صورتی که پدر یا دیگر سرپرستان قانونی طفل از رفع نیازهای جسمی او از قبیل تغذیه، مسکن و … خودداری نماید، دادگاه می تواند سرپرستی کودک را از آنها گرفته و به فردی که شایستگی آن را دارد بسپارد.
علاوه بر این، والدین و سرپرستان قانونی طفل مطابق با قانون مدنی مکلفند در راستای تعلیم و تربیت فرد نابالغ کوشش کنند. پرسش این است که سرپرستان قانونی طفل تا چه میزان می توانند در این راستا اقدام کنند. یا به عبارت دیگر در راستای تربیت طفل از چه شیوه ها و لوازمی می توانند استفاده نمایند. بخشی از پاسخ این پرسش در بند ت ماده 158 قانون مجازات اسلامی بیان گردیده است. به موجب این ماده اقدامات سرپرستان کودکان چنانچه برای تأدیب یا حفاظت از آنها باشد، جرم محسوب نمی شود. منظور از این بند، تنبیهات فیزیکی و روانی است که والدین و سرپرستان اطفال برای تربیت آنها اعمال می کنند. اعمال این ماده مشروط به دو شرط است. نخست این که رفتار سرپرست باید در حدود شرعی تأدیب باشد. دیگر این که سرپرست از حدود متعارف تعلیم و تربیت خارج نشود.
مجازات کودک آزاری جسمی
در صورتی که هر کدام از شرایط مذکور در رابطه با تأدیب و تربیت کودک رعایت نگردد، مطابق با قواعد عمومی مسئولیت کیفری، برخورد می شود. در نتیجه در مورد والدین یا سرپرستانی که به بهانه تادیب و تربیت کودک از حدود شرعی و متعارف تجاوز می کنند، مجازات می شوند. به عبارت دیگر اگر والدین یک طفل او را مورد آزار و اذیت جسمی به طور عمدی قرار دهند و در نتیجه این عمل جرح، یا قطع عضو و یا آسیب جسمی به وی وارد شود، در صورت وجود شرایط عمومی قصاص، قصاص می شوند. به عنوان مثال اگر سرپرست طفل به بهانه تأدیب او، انگشت او را با چاقو ببرد، دادگاه حکم به بریده شدن انگشت سرپرست صادر خواهد نمود.
از دیگر مصادیق قانونی کودک آزاری فیزیکی و جسمی به طفل، ارتکاب جرایم حدی جنسی از قبیل زنا و لواط با طفل است. چنین رفتاری از گناهان کبیره به شمار رفته و در صورتی که بزه دیده این جرایم از بستگان نسبی مجرم مثل خواهر یا فرزند او باشند، مجازات های حدی سنگینی چون اعدام مورد حکم قرار می گیرد. برای نگارش لایحه درباره مجازات کودک آزاری جسمی باید ارکان قانونی، مادی و روانی جرایم عمدی را در نظر داشت. لایحه درباره مجازات کودک آزاری جسمی باید به مراجع کیفری از قبیل دادسرای عمومی و انقلاب و یا دادگاه های کیفری یک و دو تقدیم گردد.
وارد کردن آسیب های روحی-روانی به کودک
همانطور که مورد اشاره قرار گرفت در کنوانسیون حقوق کودک، کودک آزاری لزوماً به معنای کودک آزاری جسمی نیست. بلکه انجام برخی از اعمال و رفتارهای مغایر قانون، با وجود این که این رفتارها تمامیت جسمانی کودک را در معرض تهدید قرار نمی دهد، مورد جرم انگاری قرار گرفته است. از این جمله می توان به تهدید کودک با هیاهو و جنجال در اماکن عمومی و معبر اشاره کرد. همچنین در صورتی که بزه دیده جرم آدم ربایی، کودک باشد، مرتکب به حداکثر مجازات قانونی جرم آدم ربایی محکوم خواهد شد. علاوه بر این در مورد اطفال و کودکان تازه متولد شده، قانون مجازات اسلامی در مواد 631، 632 و 633 رفتارهای خاصی را مورد جرم انگاری قرار داده است.
مطابق با مواد قانونی مذکور هرکس طفلی را که قادر محافظت از خود نیست در محلی خالی از سکنه رها نماید، به حبس از شش ماه تا دو سال محکوم خواهد شد. علاوه بر ای در صورتی که طفلی به کسی سپرده شود، ولی وی از برگرداندن آن به والدین او خودداری نماید به سه تا شش ماه حبس محکوم می شود.
آنچه باید در موارد نگارش لایحه درباره مجازات کودک آزاری در نظر داشت این است که تحقق این جرم در حقوق ایران در موارد و اشکال متعددی پیش بینی شده است. بنابراین لایحه درباره مجازات کودک آزاری علاوه بر مستند بودن به مواد قانونی مرتبط، باید اثبات کننده ارکان مادی و معنوی این قبیل جرایم نیز باشد. در پایان قابل توجه است که در بسیاری از موارد، ممکن است کودک آزاری در قالب مجبور کردن کودک به ارتکاب اعمال مجرمانه صورت پذیرد. به عنوان مثال ممکن است سرپرست کودک، او را مجبور به سرقت یا تکدی گری نماید. نکته حائز اهمیت در این قبیل موارد این است که مطابق با قانون آیین دادرسی کیفری صلاحیت رسیدگی به جرایمی که توسط کودکان (افراد زیر هجده سال تمام شمسی) ارتکاب می یابد، با دادگاه اطفال و نوجوانان است.
