قتل غیر عمد و مجازات آن

قتل غیر عمد و مجازات آن

“قتل غیر عمد و مجازات آن” از جمله مسائل حقوقی است که پرسش های زیادی در مورد آن در سطح جامعه مطرح می شود. در حالت کلی قتل از جمله جنایاتی محسوب می شود که در جامعه بازتاب های وسیعی نشان می دهد و می تواند بر احساسات مردم و اخبار رسانه های تلویزیونی، مجازی و … تاثیرگذار باشد.

اما قتل هم به صورت عمدی و هم غیر عمد انجام می شود که در اینجا به بررسی موضوع قتل غیر عمد و مجازات آن مطابق با قانون مجازات اسلامی و قواعد حاکم بر جامعه ما در کشور جمهوری اسلامی ایران می پردازیم.

• 

قتل غیر عمد دو نوع است

اگر یک بررسی کلی در مورد جنایات انجام شده از نظر فقه اسلامی داشته باشیم متوجه خواهیم شد که جنایات به سه دسته قتل عمد، قتل شبه عمد و قتل از روی خطای محض تقسیم می شوند. به جز قتل عمد، دو مورد دیگر که همان قتل شبه عمد و قتل از روی خطای محض هستند جزو قتل غیر عمد محسوب می شوند. پس برای بررسی و تعیین تکلیف قتل غیر عمد و مجازات آن بایستی بر روی این دو دسته متمرکز شد. تقسیم قتل غیر عمد به دو نوع مذکور، در ماده 145 قانون مجازات اسلامی آورده شده است؛ عین این ماده قانونی به شرح زیر می باشد.

عین ماده 145 قانون مجازات اسلامی:

” تحقق جرائم غیر عمدی، منوط به احراز تقصیر مرتکب است. در جنایات غیرعمدی اعم از شبه عمدی و خطای محض مقررات کتاب قصاص و دیات اعمال می شود.

تبصره- تقصیر اعم از بی احتیاطی و بی مبالاتی است. مسامحه، غفلت، عدم مهارت و عدم رعایت نظامات دولتی و مانند آنها، حسب مورد، از مصادیق بی احتیاطی یا بی مبالاتی محسوب می شود.”

تعیین تکلیف انواع قتل غیر عمد و مجازات آن در قانون مجازات اسلامی

در تعیین تکلیف انواع قتل غیر عمد و مجازات آن مطابق با قانون مجازات اسلامی، بهتر است شرایط قتل شبه عمد و قتل از روی خطای محض را که به عنوان انواع قتل غیرعمد معرفی شدند به طور مجزا مورد بررسی قرار دهیم.

قتل غیر عمد و مجازات آن– شرایط قتل شبه عمد

قتل شبه عمد می تواند به سه حالت زیر انجام شود که در هر سه حالت قتل غیر عمد محسوب می شود:

حالت اول- وقتی فرد قصد و نیت قتل کسی را ندارد و کاری انجام نمی دهد که از نظر عرف و شرع کشنده باشد اما در نهایت موجب مرگ می شود. به عنوان مثال وقتی پدری برای تنبیه فرزند خود را کتک می زند، این کتک زدن از نظر عرف نمی تواند باعث قتل باشد اما کودک جان خود را از دست می دهد.

حالت دوم- وقتی قتل از روی جهالت انجام شده باشد. به عنوان مثال وقتی فردی رفتاری را به نیت انجام بر روی حیوان یا شی ای انجام می داده اما بعدا متوجه می شود که آن کار بر روی انسان انجام شده است.

حالت سوم- وقتی فرد از روی قصد و نیت اقدام به قتل شخصی نکرده اما مقصر انجام حادثه است. به عبارت دیگر در این حالت، قتل به سبب غفلت یا عدم داشتن مهارت کافی انجام می شود. به عنوان مثال تصادفات رانندگی منجر به مرگ یا مرگ بیمار بر اثر قصور پزشکی از جمله این نوع قتل های غیر عمد محسوب می شوند.

مجازات قتل شبه عمد مطابق با قانون مجازات اسلامی

برای درک بهتر مجازات قتل شبه عمد مطابق با قانون مجازات اسلامی بهتر است به ماده 616 قانون مجازات اسلامی که در این باره وضع شده است توجه نمایید.

عین ماده 616 قانون مجازات اسلامی:

“در صورتی که قتل غیر عمد به واسطه بی احتیاطی یا بی مبالاتی یا اقدام به امری که مرتکب در آن مهارت نداشته است یا به سبب عدم رعایت نظامات واقع شود، مسبب به حبس از یک تا سه سال و نیز به پرداخت دیه در صورت مطالبه از ناحیه اولیای دم محکوم خواهد شد مگر اینکه‌ خطای محض باشد.

تبصره- مقررات این ماده شامل قتل غیر عمد در اثر تصادف رانندگی نمی‌گردد.”

همانطور که می بینید مجازات قتل شبه عمد از آنجایی قتل به صورت غیرعمدی انجام شده است شامل قصاص نمی شود اما قاتل موظف به پرداخت دیه و تحمل حبس به مدت 1 تا 3 می گردد. اما در تبصره این ماده قانونی مجازات قتل شبه عمد در حالتی که قتل بر اثر تصادفات رانندگی صورت گرفته باشد از باقی حالات مذکور جدا شده است؛ در این مورد در قانون مجازات اسلامی، ماده قانونی دیگری که ماده 714 این قانون است آورده شده و عین آن به صورت زیر می باشد.

عین ماده 714 قانون مجازات اسلامی:

“هرگاه بی احتیاطی یا بی مبالاتی یا عدم رعایت نظامات دولتی یا عدم مهارت راننده (‌اعم از وسائط نقلیه زمینی یا آبی یا هوایی) یا‌ متصدی وسیله موتوری منتهی به قتل غیر عمدی شود مرتکب به شش ماه تا سه سال حبس و نیز به پرداخت دیه در صورت مطالبه از ناحیه اولیای دم محکوم می‌شود.”

• 

قتل غیر عمد و مجازات آن- شرایط قتل از روی خطای محض

همانطور که گفتیم، نوع دوم قتل غیر عمد قتل از روی خطای محض است که این نوع قتل نیز می تواند در سه حالت به صورت زیر انجام شده باشد:

حالت اول- وقتی قتل در حالت بیهوشی یا خواب اتفاق بیفتد. به عنوان مثال وقتی فردی با غلتیدن در خواب موجب قتل فردی دیگر شود.

حالت دوم- وقتی قاتل مجنون یا صغیر باشد و قتل را از روی عقل و شعور و تصمیم و نیت انجام نداده باشد.

حالت سوم- وقتی فرد قصد انجام قتل ندارد و عمل منجر به قتل نیز انجام نمی دهد اما بر اثر عمل او شخصی جان خود را از دست می دهد. به عنوان مثال وقتی یک شکارچی به سمت شکار خود شلیک می کند و در حالی که هیچ فردی هدف تیر او نبوده است اما موجب قتل کسی می شود.

• 

مجازات قتل از روی خطای محض

در مورد قتل از روی خطای محض نیز همچون قتل شبه عمد برای قاتل قصاص در نظر گرفته نمیشود اما بر اساس فقه اسلامی در این نوع قتل پرداخت دیه به عهده فرد عاقله مرتکب قتل می باشد که شامل بستگان قاتل (به ترتیب ارث)، پدر، پدر بزرگ، فرزند پسر،برادر و … است.

مطالب مرتبط:

مراحل صدور حکم رشد

وکیل برای تخلفات اداری