شرایط عقد هبه
هبه در لغت به معنی هدیه و بخشیدن است و در زبان حقوقی به قرارداد رسمی و غیررسمی می گویند که به موجب آن مالک ملک یا منافع ملکی را با رضایت کامل به کسی می بخشد. در این قرارداد به کسی که مال خود را می بخشد واهب و به کسی که مال به تملک او در می آید متهب و مال بخشیده شده را عین موهوبه می گویند.
شرایط عقد هبه چیست؟
برای عقد قرارداد هبه شرایطی لازم است که به شرح زیر است؛
باید واهب یا کسی که صاحب ملک است برای تصرف و تملک مال خود اهلیت داشته باشد. یعنی شخص واهب صغیر یا مجنون نباشد و صلاحیت اینکه مال خود را به غیر ببخشد را داشته باشد.
ورشکسته نباشد؛ در غیر این صورت عقد این قرارداد مورد قبول واقع نمی باشد. مثلا شخصی که ورشکسته و بدهکار شده باشد و مال خود را به همسرش واگذار کند مشخص است که برای فرار از پرداخت دین این مال را واگذار کرده است.
عین موهوبه یا ملک در وثیقه طلب یا رهن بانک یا جایی دیگر نباشد. زمانی که ملک یا اموال واهب در رهن یا وثیقه بدهی باشد قابل هبه نیست و اگر چنین قراردادی تنظیم شود فاسخ است مگر اینکه واهب بدهی و دین خود را پرداخت کند و ملک را از رهن آزاد نماید.
طبق قانون کسی که مال به وی بخشیده می شود( متهب ) باید مال را به قبض خود در بیاورد و از واهب تحویل بگیرد. تا زمانی که عین موهوبه در دست و اختیار متهب قرار نگیرد و شخص آن را قبول نکند هبه صورت نگرفته است.
در صورت فوت متهب و واهب قبل از قبض مال ( در دست گرفتن مال )، قرارداد طبق قانون فسخ می شود. زیرا باید با اراده و اجازه واهب عین موهوبه بخشیده شود و در صورت فوت و محجور شدن واهب پیش از قبض مال مانع از انجام معامله خواهد شد زیرا طبق قانون می توان قرارداد مذکور را انکار نمود.
در صورتی که متهب محجور شود باز هم قرارداد انجام می شود زیرا شخص متهب می تواند ولی و یا نماینده خود را برای تحویل موهوبه معرفی نماید. اما در صورت فوت وی این قرارداد به سرانجام نخواهد رسید.
چنانچه واهب با رضایت و اراده خود عین موهوبه را به متهب دهد پس از آن قبض مجدد صورت نخواهد گرفت.
اما در تنظیم متن این قرارداد گاهی اوقات واهب یا مالک شروطی را برای متهب تعیین می کند که بر اساس وجود این شروط یا نبود آن در قرارداد، هبه به دو نوع تقسیم می شود. البته لازم به ذکر است که وجود شرط باعث آن نمی شود یعنی در هر صورت هبه صورت می گیرد چه شرطی باشد و یا نباشد، در متن زیر در این باره توضیح خواهیم داد.
انواع هبه کدام است؟
هبه معوض
در هبه معوض شرط بر عوض وجود دارد یعنی واهب در عوض مالی یا خدمتی مال خود را به متهب واگذار می کند. در این نوع قرارداد واهب شرط بر خدمتی از سوی متهب و یا مالی در عوض مالی به صورت رایگان عوض دهد، می کند. البته شرط در برابر تملیک نیست و منافاتی با هبه ندارد و همچنین قرار نیست ارزش مال یا خدمت مشروع شرطی، با موهوبه برابر باشد در شرط عوض ممکن است اجاره یا فروش مالی با مبلغی مشخص مقرر شود.
هبه غیر معوض
هبه غیر معوض عقدی است که در آن واهب شرطی را برای تملیک مال به متهب تعیین نکرده است.
تفاوت قرارداد هبه رسمی و غیر رسمی چیست؟
طبق ماده ۴۷ ثبت اسناد باید قرارداد هبه در دفاتر ثبت اسناد منعقد شود و به ثبت برسد در غیر این صورت قرداد مذکور رسمی نیست و مورد پذیرش هیچ سازمان و ارگانی قرار نمی گیرد. هبه رسمی سندی رسمی است و امکان انکار و یا تردید در صحت آن وجود ندارد. طبق ماده ده قانون مدنی که مربوط به آزاد سازی قراردادها می باشد هر فردی دارای صلاحیت و اهلیت حق دارد اموال خود را طبق سند رسمی و عادی به غیر منتقل نماید. چنانچه سند غیر رسمی یا عادی باشد باید دارنده سند صحت آن را ثابت کند. سند غیر عادی نیز همچون سند رسمی دارای اعتبار است اما در مسائل حقوقی و دادگاه رجوع به سند رسمی بیشتر از سند غیر رسمی است. همانطور که گفته شد در اسناد رسمی جایی برای هیچ شبهه و تردیدی وجود ندارد و این سند در صورت وجود اختلاف معتبر تر و قابل استناد تر از سند غیر رسمی است. در حالت کلی هبه چه به صورت کتبی ( سند رسمی و غیر رسمی ) چه به صورت شفاهی قابل قبول و معتبر است البته تا زمانی که مال موهوبه قبضه شده باشد و واهب بالغ و در سلامت عقلی باشد. چنانچه اختلافی در عین موهوبه به وجود بیایید و رسیدگی به مرجع قضایی ارجاع شود و سند به طور رسمی تنظیم شده باشد و همچنین عدم جعل سند برای دادگاه محرز بود حق به دارنده سند داده می شود. اما اگر سند غیر رسمی و عادی تنظیم شده باشد دادگاه موظف است درباره صحت و سقم آن تحقیق نماید تا برای قاضی و محکمه درستی آن تایید شود.
شرایط عقد هبه (1)
منظور از رجوع عقد هبه چیست؟
واهب می تواند از هبه رجوع کند چون عقد هبه یک نوع عقد جایز می باشد. اما طبق قانون ۸۰ مدنی رجوع از هبه به شرایطی بستگی دارد و در صورت وجود مصادیقی این مهم صورت می گیرد. یکی از این مصادیق زمانی است که عین موهوبه یا مال از بین رفته باشد. همچنین زمانی که شخص متهب اولاد، مادر یا پدر واهب باشند و عقد هبه از نوع معوض باشد و انتقال عین موهوبه صورت گرفته باشد و همچنین تغییراتی در مال ایجاد شده است پس در این حالت امکان رجوع هبه وجود ندارد. اما چنانچه هبه در سند رسمی تنظیم شده باشد واهب می توانند دادخواست رجوع مال یا عین موهوبه را به دادگاه ارائه دهد. اما اگر قرارداد غیر رسمی تنظیم شده باشد باید واهب در دادگاه سند هبه را اثبات نماید. در صورت رجوع مال به واهب متهب مسئول صدمه و آسیب مال نمی باشد و منافع مال بستگی به نوع انفصال بودن و یا منافع متصله به واهب پس داده خواهد شد و یا نزد متهب خواهد ماند.
