شرایط صحت معامله
این روزها و با افزایش انعقاد قراردادهای مختلف و انجام معاملات، شاید کلماتی مانند عقد، تعهد و شرایط صحت معامله به گوشتان خورده باشد. طبق تعریفی که برای عقد می توان ارائه کرد باید گفت که عقد حالتی است که یک یا چند نفر در برابر یک و یا چند نفر دیگر، انجام به امری را تعهد کنند. عقد امری الزام آور است که برای طرفین تعهد را به بار خواهد آمد. از آنجایی که در تمام مسائل حقوقی، رعایت برخی نکات از اهمیت ویژه ای برخوردار است، قانونگذار نیز برای صحت انجام معاملات شرایطی را ذکر کرده است که به عنوان شرایط صحت معامله از آنها یاد می شود. در ادامه به این شرایط اشاره کرده و موارد ذکر شده در قانون را بیان خواهیم کرد.
شرایط صحت معامله (2)
شرایط صحت معامله در قانون
شرایط صحت معامله را می توان در چهار مورد مختلف دسته بندی کرد. قانونگذار برای صحت معاملات مواردی را در نظر گرفته است که دو مورد از آنها مربوط به طرفین معامله خواهد بود و دو مورد از شرایط مذکور نیز، در مورد موضوع معامله و جهت آن می باشد که به آنها نیز خواهیم پرداخت. اولین شرطی که در مورد صحت معامله وجود دارد، قصد انشا و رضایت طرفین معامله می باشد. در توضیح این شرط می توان اینگونه بیان کرد که عقد به قصد انشا محقق می شود و این قصد امری درونی می باشد که یکی از ارکان مهم و سازنده برای صحت معامله خواهد بود. علاوه بر این رضایت طرفین معامله نیز امری ضروری است که در ماده 190 از قانون مدنی به آن اشاره شده است. نکته مهمی که باید در اینجا مورد توجه قرار گیرد این است که رضایت طرفین، می تواند شرط نفوذ معامله باشد چرا که در صورت عدم رضایت، معامله محکوم به بطلان نخواهد بود و صحیح اما غیر نافذ می باشد. برای مثال همانطوری که در مورد معاملات فضولی می توان این موضوع را مورد بررسی قرار داد باید گفت که عدم رضایت مالک، شرط نفوذ قرار داده شده است و تنفیذ او معامله را نافذ خواهد کرد. با این حال قانونگذار رضای طرفین را نیز در دسته شرایط صحت معامله قرار داده است.
اهلیت طرفین معامله
یکی از شرایط اجباری برای صحت معاملات، اهلیت طرفین می باشد. متعاملین برای انجام معامله باید دارای اهلیت لازم باشند. این اهلیت شامل عاقل بودن، بالغ بودن و رشید بودن طرفین است. برای تعیین سن رشد، قانونگذار سکوت را پیشه قرار داده است و در این خصوص مطلبی را بیان نکرده است اما با توجه به رویه های موجود می توان سن رشد را هجده سال تمام در نظر گرفت. در مورد سن بلوغ نیز می توان گفت که قانونگذار سن بلوغ را برای دختران نه سال و برای پسران نیز پانزده سال تمام قمری در نظر گرفته شده است، هرچند که قرآن در این خصوص سن خاصی را بیان نکرده است و شاید بهتر بود قانونگذار این موضوع را به طور مطلق مشخص نمی کرد. علاوه بر موارد مذکور دیگر شرط صحت معامله عاقل بودن طرفین است. در این خصوص می توان گفت که معاملاتی که توسط مجنون دائمی انجام می شود به طور مطلق باطل می باشد اما معاملاتی که توسط مجنون ادواری انجام می شود، وضعیت دیگری خواهد داشت. در حالتی که حکم جنون شخص از طرف دادگاه مشخص شود، این موضوع اماره ای بر باطل بودن تمام معامله های مجنون می باشد لذا اگر شخص مجنون، ادعایی مبنی بر انجام معامله در زمان افاقه داشته باشد باید این ادعا را ثابت کند.
موضوع مورد معامله
یکی دیگر از شرایط صحت معامله موضوع آن می باشد. موضوع معامله شرطی است که برای بیان آن باید به چند ویژگی از مورد معامله اشاره کرد. در حین انعقاد قرارداد باید توجه داشت که مال مورد معامله باید مالیت داشته باشد و علاوه بر این دارای منفعت عقلایی باشد. این منفعت زمانی مشخص می شود که که بتواند نیازی را برآورده کند و در عین حال سود آن بیشتر از ضررش باشد. مورد معامله باید مشروع باشد و این به همین معنی است که مورد معامله غیرقانونی و نامشروع، مورد قبول نخواهد بود. برای مثال معامله کردن مشروبات الکلی فاقد مشروعیت می باشد. مورد معامله باید معین و مشخص باشد. در این حالت باید گفت که جنس، وصف و مقدار مورد معامله باید مشخص گردد. معامله نباید در مورد مال دیگری انجام شود مگر اینکه معامله کننده دارای سمت باشد. به بیانی دیگر می توان گفت که چنانچه معامله کننده در مقام وصی و وکیل و یا قیم باشد، می تواند معامله مذکور را انجام دهد. مال مذکور باید دارای قابلیت نقل و انتقال باشد و بایع باید بتواند قدرت تسلیم آن را داشته باشد. مورد معامله باید موجود باشد و چنانچه وجود نداشته باشد، بیع باطل خواهد بود. مجموع این ویژگی ها موضوع مورد معامله را مشخص خواهند کرد که در صورت رعایت تمام شرایط مذکور، صحت معامله برقرار خواهد بود.
شرایط صحت معامله (1)
جهت معامله
برای انعقاد قرارداد و صحت معامله باید به جهت معامله و هدف از انجام آن نیز اشاره کرد. هدف از انجام معامله انگیزه طرفین برای انجام معامله می باشد که باید انگیزه ای قانونی و شرعی باشد. برای مثال درباره موردی که در فوق ذکر شد می توان گفت که یکی از طرفین معامله میزان زیادی انگور را برای تهیه شراب از طرف دیگر خریداری نماید که هدفی مشروع و قانونی نخواهد بود. در این حالت چنانچه هدف از انجام معامله مشخص شود، معامله باطل خواهد بود. با تمام این تفاسیر به این نکته نیز توجه داشته باشید که در هنگام انعقاد قرارداد نیازی به ذکر انگیزه نخواهد بود. قواعد کلی معامله همان شرایط صحت معامله است که با یکدیگر یکسان می باشند ولی در برخی کتاب های حقوقی با عنوان دیگری نگارش شده است. در نهایت باید گفت که رعایت شرایط صحت معامله نیازمند توجه بسیاری می باشد لذا بهتر است پیش از انجام معامله خود، با یک وکیل با تجربه مشورت کنید تا پس از انعقاد قرارداد با مشکل روبرو نشوید. در حال حاضر آمار درستی از معاملات باطل در دست نمی باشد اما با توجه به عدم سواد کافی در انجام معاملات، می توان سالانه آمار بالایی را در این خصوص در نظر گرفت.
