سرقت رایانه ای
پیشرفت روزافزون علم و فناوری باعث شده که شیوه انجام امور مختلف همچون خرید، پرداخت قبوض، رزرو بلیط، هتل، هماهنگی ویزیت پزشک و هزاران کار روزمره دیگر تغییر کند. در حال حاضر تمامی این امور در بستر اینترنت و از داخل منزل انجام پذیر هستند و می توانند در عین فراهم نمودن راحتی افراد باعث صرفه جویی در زمان و هزینه آنها نیز شوند. اما برخی افراد در استفاده از این تکنولوژی نیز همچون هر فناوری دیگری، سوء استفاده را بر استفاده صحیح ترجیح می دهند و از این رو ممکن است به دلیل ارتکاب جرم در این حوزه متحمل مجازات شوند. یکی از این جرائم، سرقت رایانه ای است که در این متن به بررسی آن خواهیم پرداخت.
سرقت رایانه ای (1)
سرقت رایانه ای و مجازات آن در قانون مجازات اسلامی
در حالت کلی سرقت از جمله جرایمی محسوب می شود که علیه اموال غیر انجام می پذیرد. اما همانطور که گفتیم در حال حاضر ابزار انجام این جرم تغییر کرده و رایانه به وسیله ای برای ارتکاب جرم سرقت تبدیل شده است.
جهت ارائه تعریفی برای درک معنای سرقت رایانه ای توجه شما را به ماده 740 قانون مجازات اسلامی جلب می کنیم:
عین ماده 740 قانون مجازات اسلامی:
“هرکس به طور غیر مجاز دادههای متعلق به دیگری را برباید، چنانچه عین داده ها در اختیار صاحب آن باشد، به جزای نقدی از یک میلیون (۱.۰۰۰.۰۰۰) ریال تا بیست میلیون (۲۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال و در غیر این صورت به حبس از نود و یک روز تا یک سال یا جزای نقدی از پنج میلیون (۵.۰۰۰.۰۰۰) ریال تا بیست میلیون (۲۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.”
پس سرقت رایانه ای را می توان در یک تعریف ساده، ربودن دیتاهای متعلق به اشخاص دیگر به صورت غیر مجاز تعریف کرد که در قانون دو حالت برای مجازات مرتکب این جرم پیش بینی شده است؛ حالت اول زمانی است که این دیتاها در اختیار صاحب آنها باشند که در این صورت مجازات در نظر گرفته شده برای سارق رایانه ای جزای نقدی از یک تا 20 میلیون ریال در نظر گرفته شده است و حالت دوم که مجازات سنگین تری نیز دارد زمانی اتفاق می افتد که دیتاها از دسترس صاحب اصلی آنها خارج شده باشند، در این حالت قانون گذار شخص سارق رایانه ای را ممکن است محکوم به تحمل حبس از 91 روز تا یک سال نماید و یا جزای نقدی از 5 تا 20 میلیون ریال را برای او در نظر بگیرد، در مواردی نیز ممکن است سارق محکوم به تحمل هر دو مجازات حبس و جزای نقدی شود که این موضوع به شدت جرم، اهمیت اطلاعات ربوده شده و نظر قاضی مربوطه دارد.
همچنین در این مورد افراد آشنا با رایانه می دانند که اگر در انجام سرقت رایانه ای فرد سارق بخواهد اطلاعات را به طور کامل از دسترس صاحب آن خارج کند از طریق کات (Cut) کردن آنها، اقدام به سرقت می کند و در حالت دیگر از کپی (Copy) کردن جهت سرقت اطلاعات و محتواها استفاده می کند که در این حالت داده ها در اختیار صاحب اصلی نیز قرار می گیرند و هر چند که شخص دیگری نیز به آنها دسترسی پیدا می کند اما دسترسی صاحب اصلی اطلاعات نیز محفوظ باقی می ماند.
سرقت رایانه ای (3)
تفاوت سرقت به شیوه سنتی با سرقت رایانه ای
همانطور که در بالا خواندید سرقت رایانه ای با ربودن اطلاعات سروکار دارد که با سرقت به شیوه سنتی که افراد آن را غالبا با ربودن اموال غیر می شناسند متفاوت است. البته در این مورد توجه داشته باشید که برخی سرقت رایانه ای را با ربودن دستگاه های دیجیتال همچون رایانه، تبلت یا فلش اشتباه می گیرند، ربودن دستگاه های دیجیتال همچون رایانه همان سرقت اموال غیر محسوب می شود که مربوط به سرقت سنتی است در حالی که سرقت رایانه ای ربودن اطلاعات داخل کامپیوتر به صورتی که این اطلاعات کاملا از دسترس صاحب آنها خارج شود یا از روی این اطلاعات کپی برداری گردد، تعریف می شود.
آیا سرقت رایانه ای تنها در مورد ربودن اطلاعات دارای ارزش مالی جرم محسوب می شود؟
همانطور که در ماده قانونی مربوط به سرقت رایانه ای در بالا خواندید، قانون گذار در مورد سرقت رایانه ای اشاره ای به ارزش مالی اطلاعات ربوده شده ندارد و این ماده قانونی بیشتر اقدامی علیه محرمانگی افراد محسوب می شود. از این رو اطلاعات ربوده شده اعم از اطلاعات مالی یا غیر مالی ممکن است مصداق سرقت رایانه ای به شمار رفته و فرد سارق را از نظر قانونی به عنوان مجرم بشناسانند. این مورد یعنی داشتن ارزش مالی در مورد سرقت به شیوه سنتی اهمیت دارد و می تواند بر نظر دادگاه و قاضی در مورد حکم فرد سارق تاثیر بگذارد.
به عنوان مثال در نظر داشته باشید که سرقت رایانه ای در مورد ربودن عکس های دیجیتالی خصوصی و خانوادگی افراد اتفاق افتاده باشد این عکسها که همان دیتاهای ربوده شده محسوب می شوند دارای ارزش مالی نیستند اما مصداق سرقت رایانه ای محسوب می شوند و از جمله سرقت های رایانه ای بسیار متداول نیز محسوب می گردند که برخورد قانونی با شخص سارق در این مورد حتمی و قطعی است.
سرقت رایانه ای (4)
ارتکاب جرم سرقت رایانه ای از طریق فیشینگ
در مورد ارتکاب جرم سرقت رایانه ای در نظر داشته باشید که فردی به صورت غیر مجاز وارد خانه یا دفتر کاری شده و اطلاعات رایانه یا رایانه های موجود در آنجا را سرقت کند این سرقت شباهت زیادی به سرقت به شیوه سنتی دارد اما در آن به جای اموال، اطلاعات ربوده می شوند.
اما روش دیگری جز این نیز برای ارتکاب جرم سرقت رایانه ای وجود دارد و آن سرقت از طریق فیشینگ است. فیشینگ زمانی اتفاق می افتد که فرد سارق به عنوان مثال برای سرقت اطلاعات بانکی یک شخص، صفحه جعلی درگاه بانکی ایجاد کند و به هنگام خرید اینترنتی اطلاعات او را برباید. افراد سارق رایانه ای همچنین با ارسال ایمیل های جعلی نیز ممکن است اقدام به ارتکاب جرم سرقت رایانه ای نمایند و در تمام این شیوه ها و حالات آنچه به عنوان سرقت رایانه ای به شمار رفته و فرد را حائز مجازات قانونی در نظر گرفته شده می کند چیزی جز ربایش اطلاعات نیست.
