توبه مجرم
هدف از مجازات در قانون اسلامی ایران تنبیه و اصلاح محکوم علیه است. منظور از توبه مجرم اصلاح اظهار پشیمانی مجرم از عمل مجرمانه و جبران اشتباهات خود است. پس توبه مجرم به معنی پشیمانی از رفتار و عمل مجرمانه فرد و اصلاح او در برابر ناهنجاری های اجتماعی است. در این صورت قانون برای فرد تخطی کننده بایستی تفکیک و تخفیف در مجازات قائل شد. توبه مجرم در نوع و نحوه مجازات محکوم علیه تاثیر مستقیم دارد زیرا یکی از اهداف تعیین مجازات یعنی اصلاح فرد و برگشتن به آغوش جامعه تحقق پیدا کرده است. در ادامه با مفهوم توبه در قانون مجازات و همچنین شرایط توبه در تخفیف مجازات و در نهایت با تاثیر توبه در مجازات جرایم خواهیم پرداخت.
منظور از توبه مجرم چیست؟
همانطور که می دانید بخش مهمی از قانون اساسی ایران برگرفته شده از فقه و شریعت دین اسلام است. در دین اسلام چنانچه مجرمی یا خطا کاری از گناه خود پشیمان شود و سعی در جبران اشتباه خود باشد، فرد بخشیده خواهد شد و به اصطلاح شخص خطاکار توبه کرده است. در قانون مجازات های اسلامی ایران نیز شخص مجرم چنانچه به صورت زبانی و فکری قول جبران اشتباه دهد و همچنین قول عدم تکرار جرم را به قانون دهد و از عمل مجرمانه خود اظهار ندامت و پشیمانی کند در مجازات وی تخفیف یا تفکیک قائل می شود و یا مجازات وی حذف خواهد شد. پس توبه مجرم در مجازات وی یا حذف یا تخفیف یا تعلیق اعمال می شود که البته تاثیر توبه به نوع جرم بستگی دارد.
تاثیر توبه مجرم بر مجازات
در کل تاثیر توبه مجرم بر نوع مجازات متفاوت است چنانچه در جرم ارتکابی از سوی مجرم حق الناسی بر گردن فرد باشد مگر در صورت عفو از سوی شاکی وگرنه توبه در مجازات وی تاثیر نخواهد داشت. توبه شخص مجرم در مجازات های تعزیری درجه شش تا هشت باعث تخفیف یا سقوط مجازات خواهد شد. البته شرایطی باید وجود داشته باشد که توبه مجرم قبول واقع شود که پیش از اثبات جرم و یا اثبات جرم با اقرار شخص صورت گرفته باشد که از شرایط توبه است و چنانچه در این حالات مجرم توبه کند و برای دادگاه توبه او محرز باشد تخفیف یا سقط مجازات را برای وی اعمال خواهند کرد. اما توبه شخص مجرم در جرایم حد و تعزیری چگونه اعمال خواهد شد؟ ماده قانونی توبه این مجازات کدامند؟
توبه مجرم در جرایم حدی
طبق ماده ۱۱۴ قانون در جرایمی که موجب آن حد باشد به جز قذف و محاربه زمانی که قبل از اثبات جرم، مجرم توبه کند و اصلاح و پشیمانی وی برای قاضی دادگاه محرز باشد مجازات حد از او ساقط خواهد شد. در صورتی که مجرم اقرار به عمل کرده باشد و از این طریق جرم وی ثابت شده باشد به استثنای قذف در عفو مجرم دادخواست ارائه خواهد شد. دو تبصره این ماده چنین آمده است؛
تبصره یک؛ مجرم ارتکاب به محارب در صورتی توبه وی باعث عفو وی می شود که قبل از دستگیری و تسلط بر او درخواست عفو داشته باشد.
تبصره دو؛ جرم زنا یا لواط و در کل جرم عنف با اکراه و اغفال از سوی بزه عمل شده باشد مرتکب در صورت اظهار توبه سقوط مجازات به حبس یا سقوط به شلاق تعزیری درجه شش یا هر دو مجازات خواهد بود.
*منظور از قذف نسبت دادن لواط یا زنا به کسی حتی اگر مرده باشد. لواط آمیزش مرد با مرد است و زنا آمیزش زن و مرد نامحرم با یکدیگر می باشد.
*منظور از محاربه مفسد فی الارض است و به کسانی که بر ضد مصالح و اقتصاد و امنیت ملی و بر ضد نظام حاکم جرایمی را مرتکب شود محارب گویند.
توبه مجرم (2)
مواد قانونی در خصوص توبه مجرم
طبق ماده ۱۱۶ قانون مجازات اسلامی قذف، قصاص، دیه، محاربه در شرایط خاصی با توبه از سوی جرم ساقط نمی شود.
ماده ۱۱۷ قانون زمانی که مجازات به خاطر توبه محکوم علیه ساقط شود ندامت و اصلاح وی باید کاملا محرز شود پس به ادعای مجرم به خاطر توله اکتفا نمی شود و اگر برای دادگاه معلوم شود که مجرم برای سقوط مجازات خود فقط اظهار ندامت و توبه کرده است قاضی اشد مجازات تعزیری برای وی در نظر خواهد گرفت.
ماده ۱۱۸ قانون متهم قبل از صدور قطعی حکم ادله مربوط به توله را به مرجع یا مقام رسیدگی یا تعقیب باید ارائه دهد.
ماده ۱۲۹ قانون چنین می گوید اگر دادستان بر تخفیف مجازات محکوم علیه در حالت توبه مخالفت کرد محکوم علیه می تواند به دادگاه تجدید نظر دادخواست اعتراض ارائه دهد.
توبه مجرم در جرایم تعزیری
طبق ماده ۱۱۵ قانون در جرایم تعزیری درجه ۶، ۷ و ۸ اگر محکوم علیه توله کند و اصلاح و پشیمانی او برای قاضی محرز باشد مجازات علیه او ساقط خواهد شد. در جرایم تعزیری دیگر بنا بر نظر دادگاه در مجازات وی تخفیف اعمال می شود.
تبصره یک؛ ساقط شدن با تخفیف مجازات در توبه مجرم برای مجرمانی که جرایم تعزیری در مورد آنها تکرار شده است جاری نمی گردد.
توبه مجرم (1)
توبه مجرم در سرقت حدی
در خصوص توبه مجرم در سرقت حدی باید گفت جرایمی که جزای آن حبس ابد است و از نوع حدی باشد نه تعزیری امکان تبدیل مجازات و یا عفو مجرم در صورت توبه وجود دارد. طبق ماده ۲۷۸ مجازات سرقت حدی مرتبه سوم حبس ابد می باشد که در تبصره دو بند پ این ماده چنین عنوان شده است سایر حبس هایی که مشمول حبس تعزیری نیست و مجرم در حین اجرای مجازات در محضر دادگاه توبه کند با رضایت و دستور مقام معظم رهبری عفو خواهد شد و یا مجازات وی را به مجازات تعزیری تعلیل دهد.
طبق گفته های فوق توبه در دین اسلام و سنت پیامبر برای اصلاح و گذشت از خطا مجرم مطرح شده است که در محضر خداوند فقط قابل قبول است. اما در مجازات های اسلامی کشور ایران توبه برای تخفیف و تبدیل یا عفو در مجازات های مجرم مورد بحث قرار گرفته شده است و بدیهی است که پس از قبول توبه از سوی قانون بر اعمال مجرم نظارت خواهد شد تا ثابت شود که هدف از توبه شخص فقط تخفیف در مجازات نبوده و قلبا نادم شده و اصلاح شده است.
