تفاوت فسخ و انفساخ
تفاوت فسخ و انفساخ در چیست؟
فسخ، انفساخ و تفاسخ از جمله موارد قانونی است که برای ابطال یک قرارداد و پایان انجام تعهدات ناشی از این قرارداد، استفاده می‌شود. این اصطلاحات قانونی از نظر لغوی بسیار به یکدیگر شبیه هستند، لذا برای داشتن قراردادی مطمئن و جلوگیری از پشیمانی بعد از انجام قرارداد بهتر است به تفاوت آنها آگاه باشیم. در ادامه با بیان توضیحاتی در رابطه با این الفاظ سعی در بیان تفاوت فسخ و انفساخ و نیز تفاوت آنها با تفاسخ داریم. بعد از انجام معامله و یا عقد قرارداد ممکن است مسائل و یا مشکلاتی برای طرفین قرارداد رخ دهد که فرد صلاح بداند قرارداد را با توجه به شرایط جدید پیش آمده منحل کند. این انحلال قرارداد در شرایطی مختلفی رخ می‌دهد. ممکن است انحلال به صورت یک طرفه و از جانب تنها یکی از طرفین معامله درخواست شود و یا هر دو طرف راضی به این انحلال باشند. گاهی نیز قانون به صورت مستقیم و بدون دخالت افراد حکم به انحلال قرارداد می‌دهد. حال برای درک بهتر تفاوت فسخ و انفساخ و تفاسخ و در واقع تفاوت شرایط انحلال قرارداد به تعاریف این اصطلاحات اشاره می‌کنیم.
فسخ چیست؟
فسخ در واقع به معنی زایل کردن است. زمانی که صحبت از فسخ قرارداد به میان باشد، منظور باطل شدن همه تعهداتی است که موجب نوشتن قرارداد مابین طرفین، هر طرف موظف به انجام آنها بود. فسخ ممکن است بر اساس شرایطی اتفاق بیافتد که از قبل در متن قرارداد به آن اشاره شده است و طرفین شروطی را برای فسخ قرارداد در متن قرار داده باشند. گاهی نیز فسخ ممکن است از طریق حکم مستقیم قانون رخ دهد. در شرایطی که یکی از طرفین قرارداد در روند اجرای تعهدات متضرر می‌شود، قانون برای جلوگیری از وارد شدن ضرر ناخواسته به افراد موادی را بیان می‌کند که بر طبق این موارد قرارداد فسخ و از رسیدن ضرر به افراد جلوگیری می‌شود. این موارد عبارتند از : 1. خیار مجلس 2. خیار حیوان 3. خیار شرط 4. خیار تأخیر ثمن 5. خیار رؤیت و تخلف وصف 6. خیار غبن 7. خیار عیب 8. خیار تدلیس 9. خیار تبعض صفقه 10. خیار تخلف شرط
( خیار به معنی حق فسخ قرارداد است.)
همچنین لازم به ذکر است که فسخ قرارداد مربوط به آینده است یعنی همه حقوق ناشی از فسخ قرارداد از لحظه فسخ قرارداد به فرد تعلق می‌گیرد و به گذشته آن مربوط نمی‌شود.
فسخ تنها یکی از حالت‌های انحلال قرارداد می‌باشد. در ادامه برای بیان تفاوت فسخ و انفساخ و تفاسخ به تعریف موارد دیگر می‌پردازیم.
تفاوت فسخ و انفساخ (3)
تفاسخ چیست؟
تفاسخ و یا همان اقاله به معنی برهم زدن معامله می‌باشد. عقود ممکن است لازم و یا جایز باشند. عقود لازم عقودی هستند که لازم الاجرا بوده و طرفین امکان فسخ آن را ندارند. اما در عقود جایز طرفین هر زمان که لازم بدانند می‌توانند به ادامه قرارداد خاتمه دهند. تفاسخ برای عقود لازم قابل اجرا است و در واقع توافق صورت گرفته بین طرفین است برای بر هم زدن معامله.
انفساخ چیست؟
انفساخ زمانی رخ می‌دهد که قرارداد به‌صورت خود به خود باطل شود، که این اصلی‌ترین تفاوت فسخ و انفساخ است. انفساخ نیز ممکن است براساس شروطی که از قبل در متن قرارداد مشخص شده اتفاق بیافتد و یا با حکم مستقیم قانون. گاهی نیز انفساخ ممکن است بدون رضایت طرفین قرارداد صورت گیرد.
انفساخ در چه صورت رخ می‌دهد؟
همانطور که گفته شد ممکن است طرفین قرارداد در زمان تنظیم متن قرارداد، شرایطی را برای انحلال قرارداد مشخص کنند برای مثال در قراردادهای اجاره بیان می‌شود که قرارداد به مدت یکسال زمان دارد و بعد از به صورت خود به خود منحل می‌شود.
انفساخ گاهی ناشی از حکم مستقیم قانون می‌باشد. برای مثال طبق ماده 387 قانون مدنی ” اگر مبیع قبل از تسلیم بدون تقصیر و اهمال از طرف بایع تلف شود، بیع منفسخ و ثمن باید به مشتری مسترد گردد، مگر اینکه بایع برای تسلیم به حاکم یا قائم مقام او رجوع نموده باشد، که در اینصورت تلف از مال مشتری خواهد بود.
طبق قانون همه قراردادهای جایز، در صورتی که یکی از طرفین قرارداد فوت کند و یا به حکم قانون محجور شناخته شود، فسخ می‌شوند.
گاهی ممکن است یکی از طرفین قرارداد با وجود حکم قانونی مبنی بر ابطال قرارداد، از قبول انحلال آن خودداری کند. در اینصورت طرف مقابل مجبور به طرح دعوی برای گرفتن حقوق قانونی خود می‌باشد و به اصطلاح انفساخ به صورت قهری اتفاق افتاده است.
تفاوت فسخ و انفساخ (2)
مقایسه فسخ و انفساخ
برای بیان تفاوت فسخ و انفساخ به مقایسه این دو مورد می‌پردازیم.
انفساخ نیز مانند آنچه در مورد فسخ گفته شد، مربوط به آینده است و بر گذشته تاثیری ندارد. یعنی هم تعهدات درج شده در قرارداد از زمانی که انفساخ صورت می‌گیرد باطل است و همه حقوق ناشی از انفساخ به بعد از تعلق می‌گیرد. هر آنچه در زمان قبل از انفساخ اتفاق افتاده به قوت خود باقی می‌ماند.
نکاتی در رابطه با انفساخ وجود دارد که به درک بهتر تفاوت فسخ و انفساخ کمک می‌کند:
دادخواست تأیید انفساخ قرارداد می‌تواند به صورت مستقل و یا همراه با خواسته‌های دیگر در یک دادخواست مطرح شود.
شرط انفساخ در قراردادهای مطرح می‌شود که ابطال آن نیاز به انجام اقدامات خاص ندارد. که این شرایط با فسخ متفاوت است.
در صورتی که مال مورد معامله تا قبل از زمان انفساخ طی معامله دومی به فرد دیگری واگذار شود، در صورت انفساخ معامله اول، معامله دوم معتبر است و مال در مالکیت فرد باقی می‌ماند
جنون یکی از مواردی است که موجب انفساخ می‌گردد البته در شرایطی که جنون دائمی باشد.
حتی در صورت وجود حق فسخ، انفساخ و یا اقاله فرد موظف است برای طرح دعوی به دادگاه مراجعه کند.
به طور کلی و براساس آنچه که در بالا گفته شد تفاوت فسخ و انفساخ و تفاسخ در اراده طرفین برای ابطال قرارداد است. در فسخ تنها با اراده یکی از طرفین قرارداد که بر مبنای موارد گفته شده از حق فسخ برخوردار است امکان انحلال وجود دارد. در اقاله یا تفاسخ هر دو طرف باید راضی به انحلال قرارداد باشند و در انفساخ نیازی به اراده و خواست هیچ‌یک از طرفین نیست. تفاوت دیگر فسخ و انفساخ در این است که در انفساخ ملزم به مطلع کردن طرف مقابل نیستید اما در فسخ افراد باید از انحلال قرارداد مطلع شوند.
باید توجه داشت که برای سیر مسیر قانونی هریک از موارد بالا برای فسخ یک قرارداد و بررسی دقیق موارد قانونی و نیز بررسی جزئیات مواردی که در قرارداد ذکر شده نیاز به مشاوره گرفتن از مشاورین باتجربه و توانا هست.
مقالات مرتبط:
