ابطال معامله به دلیل عدم رعایت غبطه موکل
منظور از ابطال معامله به دلیل عدم رعایت غبطه موکل چیست؟
منظور از ابطال معامله به دلیل عدم رعایت غبطه موکل این است که وکیل، مصلحت و منفعت موکل خود را در انعقاد معامله از جانب او رعایت نکند. در حقوق ایران معاملات گوناگون ممکن است توسط وکیل و به نمایندگی از موکل انعقاد یابد. برای مثال ممکن است فرهاد به برادر خود فرزاد، وکالت دهد تا به نمایندگی از وی یک منزل مسکونی برای او خریداری کند. در اینجا فرزاد به عنوان وکیل قرارداد بیع را نسبت به ملک مورد معامله امضا می کند. در حالی که طرف واقعی قرارداد، فرهاد(موکل) است. در نتیجه بهای منزل باید توسط فرهاد پرداخت شود و منزل نیز به تملک او در خواهد آمد، نه وکیل و برادرش فرزاد.
مطابق با ماده 667 قانون مدنی، وکیل مکلف است غبطه و مصلحت موکل را در انجام مورد وکالت رعایت کند. چنانچه وکیل هنگام انعقاد معامله، مصلحت موکل خود را رعایت نکرده باشد، معامله قابل ابطال است. در ادامه این نوشتار ضمن بررسی قوانین و مقررات موجود، شیوه طرح دعوای ابطال معامله به دلیل عدم رعایت غبطه موکل در محاکم دادگستری را مورد بررسی قرار خواهیم داد.
عدم رعایت غبطه موکل به چه معناست؟
به طور کلی عدم رعایت غبطه موکل به معنای عدم رعایت مصلح او است. برای مثال اگر وکیل اموال متعلق به موکل را بسیار ارزان تر از قیمت واقعی آنها بفروشد، غبطه موکل را رعایت نکرده است. همچنین اگر برای موکل مالی را به قیمت بسیار بیشتر از قیمت واقعی آن خریداری کند نیز مرتکب عدم رعایت غبطه و مصلحت موکل گردیده است.
نکته شایان توجه در خصوص ابطال معامله به دلیل عدم رعایت غبطه موکل، این است که برای تشخیص رعایت یا عدم رعایت غبطه موکل، معیار عرف است. در صورتی که برای دادگاه ثابت شود که وکیل، مصلحت موکل را عرفاً رعایت نکرده است، مورد از موارد ایجاد حق فسخ برای موکل خواهد بود. بنابراین عدم رعایت غبطه موکل یک معیار عرفی است که در موارد مختلف باید بررسی شود.
شیوه طرح دعوای ابطال معامله به دلیل عدم رعایت غبطه موکل
بر اساس قانون مدنی اگر ثابت شود که وکیل، در انعقاد معامله غبطه و مسئولیت موکل خود را رعایت نکرده است، مسئولیت جبران کلیه خسارات وارد آمده به موکل بر عهده وکیل خواهد بود. اما آیا در این شرایط معامله ای که توسط وکیل منعقد شده قابل ابطال می باشد؟ برای پاسخ به این پرسش، باید فرض های مختلف که ممکن است نسبت به مورد معامله مطرح شود را بررسی نمود. از همین رو در ادامه فروض مختلفی که ممکن است وکیل غبطه موکل را رعایت نکند، مورد بررسی قرار خواهیم داد:
عدم رعایت غبطه موکل توسط وکیل برای موکل حق فسخ ایجاد می کند. این شرایط مربوط به زمانی است که عدم رعایت مصلحت موکل موجب خسارت دیدن او شده باشد. در این صورت وکیل مکلف به جبران کلیه خساراتی که به موکل وارد شده است می باشد.
حالت دیگر مربوط به هنگامی است که برای موکل حق فسخ ایجاد نمی شود و او تنها می تواند با مراجعه به وکیل، خسارات خود را جبران کند.
در حالت سوم، به دلیل عدم رعایت مصلحت موکل، معامله باطل است. برای اعلام ابطال معامله به دلیل عدم رعایت غبطه موکل، موکل باید به دادگاه عمومی و حقوقی مراجعه کرده و دادخواست را به این مرجع تحویل دهد. در ادامه ضمن بررسی دادخواست ابطال معامله به دلیل عدم رعایت غبطه موکل شیوه قانونی طرح این دعوی در محاکم قضایی را مورد بررسی قرار می دهیم.
بررسی دادخواست ابطال معامله به دلیل عدم رعایت غبطه موکل
همانطور که اشاره شد برای طرح دعوای ابطال معامله به دلیل عدم رعایت غبطه موکل، باید دادخواست توسط خواهان تنظیم شده و به همراه پیوست های آن به دادگاه عمومی و حقوقی ارسال شود. دادخواست نامه قضایی خاصی است که به صورت چاپی تولید شده و مشخصات دعوی بر روی آن قید می شود. برای آن که دادخواست مورد رسیدگی قرار گیرد، باید اطلاعات زیر بر روی آن درج گردد:
نام و مشخصات خواهان؛ همانطور که اشاره شد خواهان کسی است که دعوای ابطال معامله به دلیل عدم رعایت غبطه موکل به تقاضای او مطرح می گردد. در واقع خواهان همان موکل می باشد، که وکیل غبطه او را در انجام معامله رعایت نکرده است.
نام و مشخصات مربوط به پروانه وکالت وکیل؛ در صورتی که دادخواست توسط وکیل دادگستری و به نمایندگی از موکل تنظیم شده باشد، مشخصات مربوط به وکیل نیز باید در آن ذکر شود.
مشخصات مربوط به خوانده؛ خوانده کسی است که خواهان دعوای حقوقی را بر علیه او اقامه می کند. در این دعوی خوانده همان وکیل می باشد که مصلحت موکل خود را رعایت ننموده است.
موضوع دعوی و بهای خواسته؛ یکی دیگر از موضوعاتی که می بایست در دادخواست ذکر شود، موضوع دعوی و بهای خواسته می باشد. موضوع دعوای مورد بحث عبارت است از:« ابطال معامله به دلیل عدم رعایت غبطه موکل».
دلایل و منضمات؛ یکی دیگر از بخش های مهم دادخواست بخش مدارک است. خواهان باید کلیه مدارک و اسنادی که به استناد می خواهد دعوای خود را ثابت کند در دادخواست بیان نماید. همچنین اگر خواهان برای اثبات ادعای خود به شهادت شهود استناد می جوید، مشخصات شهود نیز باید در این بخش آورده شود.
شیوه رسیدگی به دعوای ابطال
هنگامی که دادخواست ابطال معامله به دلیل عدم رعایت غبطه موکل، به دفتر دادگاه عمومی و حقوقی رسید، مدیر دفتر دادگاه پرونده را از نظر کامل بودن دادخواست و پیوست های آن مورد بررسی قرار می دهد. در صورت کامل بودن پرونده دستور تعیین وقت رسیدگی توسط قاضی صادر می شود و به طرفین دعوی ابلاغ می گردد. پس از تشکیل جلسه دادرسی و حضور طرفین دعوی، دادگاه محتویات پرونده را بررسی کرده و اظهارات طرفین را استماع می کند. پس از اعلام ختم دادرسی دادگاه ظرف مهلت یک هفته مبادرت به صدور رای می نماید. در صورتی که دادگاه خواهان را صاحب حق تشخیص دهد، حکم اعلامی مبنی بر ابطال معامله به دلیل عدم رعایت غبطه موکل را صادر می شود.
