آیا وقف خاص قابل فروش است؟
آیا وقف خاص قابل فروش است؟
وقف خاص چیست؟ چگونه می توان نسبت به فروش وقف خاص اقدام کرد؟ شرایط فروش وقف خاص چیست؟ کارکرد وقف خاص در جامعه چیست؟ آیا قانون اجازه فروش وقف خاص را می دهد؟ مهمترین نکات مربوط به وقف خاص چیست؟ کارکرد یک وکیل پایه یک دادگستری در خصوص وقف خاص چیست؟ در چه صورت قانون اجازه فروش وقف خاص را می دهد؟ نهاد تصمیم گیری کننده در خصوص وقف خاص چیست؟ برای فروش وقف خاص باید به کدام نهاد مراجعه کرد؟ فرق وقف خاص و عام چیست؟ شباهت های وقف خاص و عام چیست؟ مهمترین شرایط مربوط به وقف خاص و فروش آن چیست؟
وقف خاص یکی از انواع وقف در قانون حقوقی ایران محسوب می شود. وقف از جمله مفاهیمی است که به صورت مستقیم بر اساس مفاهیم اسلامی و شرعی وارد قانون ایران شده است. بر اساس شرع و قانون، وقف به شرایطی گفته می شود که عین مال حبس و منافع مال در اختیار موقوف علیه قرار می گیرد. حال بر اساس این که موقوف علیه عموم جامعه باشد یا خیر وقف به دو حالت عام و خاص تقسیم بندی می شود. در کلام ساده تر وقف عام به وقفی گفته می شود که مال وقف شده در اختیار تمامی افراد جامعه یا بخشی از افراد جامعه قرار بگیرد. این در حالی است که در وقف خاص فرد یا افرادی خاص به عنوان موقوف علیه شناخته می شود.
حال سوالی که در این خصوص وجود دارد این است که آیا مال وقف شده به صورت خاص قابل فروش است؟ در کلام ساده تر موقوف علیه در وقف خاص این اجازه را دارد که نسبت به انتقال مال اقدام کند یا خیر؟ وکیل حقوقی به خوبی می داند که فروش و انتقال در وقف ( خاص و عام ) غیر قانونی و غیر شرعی است. اما قانونگذار شرایط خاصی را پیش بینی کرده که امکان فروش در وقف خاص را در برخی از حالت ها ممکن کرده است. حال در ادامه به این سوال پاسخ خواهیم داد که موقوف علیه چگونه می تواند نسبت به فروش وقف خاص اقدام کند.
وقف خاص و مفاهیم مربوط به آن
وقف خاص و شرایط مربوط به آن را زمانی می توانیم به خوبی متوجه شویم که مفاهیم پایه ای و تاثیرگذار آن را مورد بررسی قرار دهیم. به طور کلی وقف بر اساس شرایط اسلامی و فقهی در قانون ایران عنوان شده است. بر اساس شرع و قانون وقف به معنی حبس عین مال و در اختیار قرار دادن منافع مال در جهت منفعت جامعه یا گروهی از افراد است.
بگذارید کمی ساده تر توضیح دهیم، فردی قصد دارد زمین زراعی خود را به جامعه وقف کند. به محض قبض مال توسط متولی یا موقوف علیه مالکیت مال از مالک ( فرد وقف کننده ) خارج می شود. اما مسئله ای که باید به آن توجه داشته باشید این است که مالکیت این مال به فرد دیگری منتقل نمی شود. در واقع هر وکیل حقوقی تهران یا شهرستان به خوبی می داند که در صورتی که یک مال وقف شود این مال شخصیت حقوقی پیدا می کند و به صورت مستقل شناخته می شود.
بر اساس قانون موقوف علیه مکلف است از مال وقف شده تنها در جهت تعیین شده استفاده کند. از طرف دیگر وقف بر اساس یک قرارداد لازم صورت می گیرد. بر اساس این قرارداد واقف مشخص می کند که مال تعیین شده در چه جهت و برای منافع چه کسانی باید مورد استفاده قرار بگیرد. این قرارداد قابل اقاله کردن نیست. یعنی طرفین نمی توانند با رضایت یکدیگر این قرارداد را منحل کنند.
از طرف دیگر مسئله مهم دیگری که باید به آن توجه داشته باشید این است که مال وقف شده غیر قابل انتقال است. یعنی قانون و شرع اجازه فروش و انتقال این مال را به هیچ کسی نداده است. از این رو عملا می توان گفت که در بسیاری از موارد امکان فروش در وقف خاص وجود ندارد.
شرایط خاص برای فروش در وقف خاص
اما همواره شرایطی ممکن است ایجاد شود که قانون مجبور به صدور اجازه مال در وقف خاص یا عام باشد. یکی از مهمترین این موارد که به عنوان یک مفهوم فقهی نیز شناخته می شود این است که در وقف خاص اگر میان موقوف علیه ها اختلافی بروز کند که غیر قابل حل باشد و بیم کشته شدن یکی از این افراد وجود داشته باشد قانون دستور به فروش مال وقف شده می دهد.
همچنین در صورتی که مال وقف شده خراب شده باشد ( ملک مخروبه ) و این ملک غیر قابل تعمیر باشد امکان فروش و انتقال ملک برای متولی یا موقوف علیه ایجاد می شود. همچنین اگر عمران و بازسازی مال زحمت و هزینه بسیاری داشته باشد قانونگذار اجازه فروش و انتقال ملک را داده است. شرایط این چنینی می تواند دادگاه را راضی به صدور دستور فروش و انتقال ملک وقف شده کند.
اما نکته ای که باید به آن توجه داشته باشید این است که اساسا فروش ملک وقف شده بدین معنی نیست که موقوف علیه می تواند منافعی از این فروش ملک داشته باشد. در واقع سرمایه به دست آمده از فروش مال وقف شده باید در جهت هدف تعیین شده از وقف قرار بگیرد. در کلام ساده تر اگر واقف ملک را در جهت تاسیس مدرسه وقف کرده باشد با فروش ملک این سرمایه باید در جهت تاسیس یک مدرسه مورد استفاده قرار بگیرد. از این رو عملا می توان گفت که نه موقوف علیه و نه وارثان ان ها و نه وارثان وقف کننده امکان بهره مندی از این سرمایه را نخواهند داشت.
به طور کلی می توان اینگونه بیان کرد که شرایط وقف خاص به نوعی است که عملا قانونگذار اجازه نقل و انتقال مال را به سادگی صادر نمی کند. اما شما به کمک یک وکیل یا مشاور مجرب در این حوزه می توانید این مسیر را کمی ساده تر کنید. در واقع همانطور که گفته شد با بیان شرایط و اثبات آن در دادگاه می توان انتظار داشت که دادگاه دستورات لازم در جهت انتقال مال را صادر کند. این نکته بسیار مهمی است که باید به آن توجه داشته باشید.
