ولی قهری
ولی قهری به شخصی گفته می شود که قانون وظایف و‌اختیاراتی بر عهده او در قبال سرپرستی و نگهداری افراد محجور در اختیار وی قرار داده است که در قانون به طور صریح وظایف او برشمرده شده است. قبل از پرداختن به وظایف ولی قهری به تعریف کاملی از ولی قهری خواهیم پرداخت.
ولی قهری کیست؟
ولی قهری شخصی است که به موجب قانون موظف به نگهداری اجتماعی و خانوادگی و مالی افراد محجور می باشد. وظیفه ای که قانون بر عهده او خواهد گذاشت اجباری است به همین دلیل به آن ولی قهری می گویند. طبق قانون سرپرستی افراد محجور با پدر است و در نبود پدر و عدم صلاحیت او سرپرستی این افراد با پدر بزرگ پدری است و در صورت نبود و عدم صلاحیت او در نگهداری این افراد سرپرستی آنان با ولی قهری است. ممکن است پدر یا پدربزرگ قبل از فوت اقدام به نسب ولی برای فرزندان محجور خود نمایند در غیر این صورت این وظیفه بر ذمه دادگاه و قانون می باشد. افراد محجور افرادی صغیر و غیر رشید زیر ۱۸ سال سن و افراد سفیه و مجنون می باشد.
منظور از افراد صغیر دختران زیر نه سال و پسران زیر پانزده سال است که سن شرعی و بلوغ آنان ملاک تعیین می باشد و منظور از افراد غیر رشید افرادی است که به سن قانونی نرسیده باشند و افراد سفیه و مجنون افرادی هستند که جنون آنها ادامه دار باشد بالاخره افراد صغیر و غیر رشید پس از دوران می توانند امور خود را در دست گیرند اما افراد مجنون و سفیه ممکن است تا آخر عمر برای اداره زندگی خود به سرپرست و ولی احتیاج پیدا کنند. این افراد برای اداره امور مالی و غیر مالی خود به سرپرست یا ولی یا قیم احتیاج دارند. اما وظایف ولی در قبال امورات زندگی این افراد چیست؟ قوانین ایران این وظایف را چگونه مطرح کرده است؟ در ادامه این مطلب به این مهم خواهیم پرداخت.
وظایف ولی قهری در قانون اسلامی ایران
مطابق قوانین ایران ولی قهری مسئول تمامی امور مالی افراد محجور می باشد و تمامی تصمیمات مالی این افراد از اختیارات ولی می باشد. در قوانین ایران افراد صغیر را به دو دسته افراد صغیر ممیز و صغیر غیر ممیز تقسیم کرده است. افراد صغیر ممیز افرادی هستند که درکی عادی از مسائل و امور زندگی خود را خواهند داشت و برای اجرای امور خود به اجازه ولی احتیاج خواهند داشت اما صغیر غیر ممیز افرادی هستند که هیچ درکی از اطراف و امور زندگی خود ندارند پس ولی قهری تصمیم گیرنده امور مالی و غیر مالی او خواهد شد. در برخی موارد ولی قهری برای تصمیماتی در امور افراد صغیر ممیز تصمیم گیرنده خواهد بود و این مورد زمانی است که تصمیم گرفته شده تماما به سود کودک باشد.
در خصوص وظایف ولی قهری ماده قانونی ۱۱۸۳ چنین بیان می دارد؛ ولی قهری نماینده قانونی مولی علیه (افراد محجور و تحت سرپرستی ) در تمامی امور مربوط به امور مالی و حقوق اموال است پس با این توصیف نمایندگی قانونی در امور مالی بر عهده و اختیار ولی می باشد. ولی به نمایندگی این افراد تمامی امور مالی و اداره اموال مولی علیه را بر دست خواهد گرفت. در این ماده قانونی به امور مالی افراد تحت سرپرستی اشاره شده است اما در مواد قانونی ۱۱۸۸ و ۱۲۳۵ به سایر وظایف ولی قهری اشاره شده است. در قانون اداره امور شخصی و مواظبت و نگهداری مولی علیه بر عهده و بر وظیفه ولی می باشد. این وظایف تربیت جسمی و روحی و اخلاقی افراد مکلف تحت سرپرستی وظیفه درمان و معالجه و وظیفه بهداشتی و تامین امکانات زندگی تماما بر عهده ولی قهری خواهد بود. پس به طور کلی وظایف ولی قهری در نگهداری و ولایت افراد محجور اداره امور مالی و شخصی مولی علیه است که باید با رعایت قانون و در چارچوب قانون و اخلاق باشد و تماما هر اقدام ولی بر مصلحت مولی علیه باشد.
در این متن لازم به ذکر است که لزوما نگهداری و مواظبت افراد محجور با ولی نیست و ممکن است کسی دیگر همچون مادر ابن افراد مسئولیت حفظ و نگهداری را داشته باشند و تصمیمات دیگر اما بر عهده ولی قهری می باشد. در قانون مدنی ایران رمانی که زوجین از یکدیگر طلاق می گیرند سرپرستی کودک تا هفت سال با مادر است و سرپرستی که قانون برای مادر تعریف کرده است شامل حفظ و نگهداری شخصی کودک است و تصمیمات مالی و اداره امور مالی کودک کماکان با پدر است. یا چنانچه پدر فوت کند پدر بزرگ پدری مسئول تامین معاش و تامین امور مالی و حافظ اموال کودک خواهد بود و تا زمانی که مادر ازدواج نکند حفظ و نگهداری بر عهده مادر است. حتی افتتاح حساب بانکی برای کودک نیز احتیاج به اجازه سرپرست و ولی قهری خواهد بود.
اعمال حقوقی و مادی ولی پس از خارج شدن از ولایت قهری
هر اعمالی حقوقی و مادی و تصمیمی که ولی قهری در زمان ولایت خود برای مولی علیه انجام داده است معتبر است و پس از آنکه مولی علیه بالغ و رشید شود و از ولایت ولی خارج شوند تمامی تصمیمات بر قوت خود باقی خواهد ماند و تصمیمات بعدی منوط به قبول شخص است. مولی علیه بعد از خارج شدن از ولایت می توانند اعمال حقوقی که ولی در زمان ولایت برای آنان انجام داده است را بی اعتبار نمایند که به وسیله دادگاه این مهم امکان پذیر خواهد بود. مثلا مولی علیه پس از رشید شدن به دادگاه شکایت کند که اموالی که به وی ارث رسیده است توسط ولی فروخته شده است و به قیمت کمی آن را فروخته است و به دادگاه دادخواست ابطال معامله را ارائه نماید و دادگاه نیز اقدام به ابطال آن خواهد کرد و از ولی خواستار خسارت می شود.
زمانی که ولی قهری به هر علتی وظایف خود را درست انجام ندهد و یا بر مصلحت افراد تحت ولایت خود امور آنان را انجام ندهد می توان خواستار عزل ولی را از دادگاه درخواست کرد و در صورت عزل ولی دادگاه و قانون اقدام به نصب قیم خواهند کرد. خود افراد محجور یا افراد نزدیک به آنان می توانند خواستار برکناری ولی از ولایت شوند.
