مراحل گواهی انحصار وراثت
انحصار ورثه چیست؟
همانگونه که از عنوان این مقاله پیداست، قصد داریم شما عزیزان را با تمامی نکات مربوط به مراحل گواهی انحصار وراثت آشنا کنیم. اما پیش از آن، بهتر است به بیان برخی تعریفات کلی بپردازیم. اگر فردی فوت کند و پس از وی اموالی از او باقی بماند، این اموال می‌بایست بین افراد خانواده مرحوم(ورثه)، تقسیم گردد. وراث برای اینکه بتوانند این اموال را تقسیم کنند یا به فروش برسانند، به گواهی انحصار وراثت احتیاج دارند. در واقع، گواهی انحصار وراثت مدرکی قانونی است که طی آن، علاوه بر اینکه وراث به رسمیت شناخته می‌شوند، حق‌الارث یا سهم‌الارث(سهم وراث از ارثیه) هر یک نیز تعیین میگردد. تنها در صورتی دریافت گواهی انحصار وراثت اجباری است که ارزش اموال متوفی بیشتر از 50 میلیون تومان باشد. ممکن است شما عزیزان در برخی از مدارک با کلمه‌ی حصر وراثت نیز روبرو شده باشید. حصر وراثت یا انحصار وراثت از لحاظ حقوقی و قانونی به یک معنا هستند و تنها اختلاف آنها در عبارت و لفظ مورد استفاده است.
گواهی حصر وراثت به دو شکل محدود و نامحدود صادر می‌شود. گواهی محدود برای اموالی که کمتر از 50 میلیون تومان هستند، صادر میگردد. حال آنکه گواهی نامحدود به ماترک(ارثیه) بالای 50 میلیون تومان یا اموالی که ورثه قصد فروش یا تقسیم آنها را دارند، تعلق می‌گیرد. در علم حقوق، اموال متوفی به صورت قهری به وراث می‌رسد تا بتوانند از سهم‌الارث خود بهره‌مند شوند. برای این منظور، گواهی حصر وراثت می‌بایست از سوی دادگستری و مراجع قانونی مربوطه تایید گردد. معمولا این مراکز تنها پرونده‌های افراد متوفی را قبول می‌کنند که در حوضه‌ی جغرافیایی نزدیک به آنها قرار داشته باشند. اما اگر محل سکونت متوفی مشخص نباشد، دادگاهی که به آخرین محل سکونت متوفی نزدیک است، مسئولیت آن را بر عهده خواهد گرفت.
آشنایی با مراحل گواهی انحصار وراثت
همانگونه که پیش‌تر نیز به آن اشاره کردیم، دریافت گواهی حصر وراثت یکی از ملزومات تقسیم ارث است. از این رو، انجام مراحل گواهی انحصار وراثت تاثیر فراوانی در نتیجه‌ی نهایی پرونده‌ی شما عزیزان خواهد داشت. اگر طی پرونده تقسیم ارث از راهنمایی‌ها و مشاوره‌ی یک وکیل ماهر کمک می‌گیرید، صدور گواهی محدود، 10 روز کاری و گواهی حصر ورثه نامحدود نیز 40 روز کاری زمان می‌برد تا صادر شود. در غیر این صورت، ممکن است چند ماه زمان ببرد تا این گواهی برای پرونده‌ی شما صادر گردد. برای دریافت این گواهی می‌بایست مراحل زیر را پشت سر بگذارید:
- ثبت‌نام در سامانه‌ی قضایی ثنا توسط یکی از وراث و به نمایندگی از سایرین.
- دریافت گواهی فوت متوفی از اداره‌ی ثبت احوال که تنها توسط نزدیکان وی قابل انجام است. برای این کار می‌بایست شناسنامه و کارت ملی متوفی و همچنین گواهی فوت صادر شده از سوی بیمارستان، پزشک و یا مسئولین گورستان را ارائه نمایید.
- دریافت استشهادیه انحصار وراثت، که برای این کار می‌بایست به همراه دو تن از نزدیکان یا آشنایان متوفی(2 مرد، 1 مرد و 2 زن و یا 4 زن) به دفاتر اسناد رسمی مراجعه کنید. شهود می‌بایست فرم استشهادیه انحصار وراثت را تکمیل و امضا نمایند تا وراث تعیین گردند.
- ارائه دادخواست صدور گواهی انحصار وراثت توسط یکی از وراث در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی. این دادخواست به نزدیک‌ترین شورای حل اختلاف به آخرین محل سکونت متوفی ابلاغ میگردد و گواهی مالیات بر ارث نیز به این دادخواست ضمیمه می‌شود.
- انتشار آگهی حصر وراثت و سایر مدارک توسط شورای حل اختلاف در روزنامه کثیر الانتشار. این کار برای یافتن تمامی وراثِ بر حق متوفی صورت می‌گیرد.
- صدور گواهی انحصار وراثت توسط شورای حل اختلاف، یک ماه پس از انتشار آگهی و تعیین حق‌الارث هر یک از وراث.
قوانین مربوط به گواهی حصر وراثت
زمانی که مراحل گواهی انحصار وراثت را طی می‌کنید، مطمئنا قوانینی وجود دارند که آگاهی نداشتن از آنها سبب ایجاد اختلال در روند دادخواهی شما خواهد شد. در این قسمت به بیان برخی از مهمترین قوانین مربوط به اینگونه پرونده‌ها خواهیم پرداخت. به عنوان مثال، شما نمی‌توانید بدون دریافت استشهادنامهی محضری که به امضای دو تن از شهود رسیده است برای دریافت سهم‌الارث خود اقدام نمایید. اگر گواهی حصر وراثت شما از نوع نامحدود است، نمی‌توانید بدون نشر آگهی در روزنامه‌های کثیرالانتشار روند دادخواهی را دنبال نمایید. زیرا که ممکن است در میانه‌‌های کار، مدعیانی مبنی بر درخواست ارثیه حضور یابند و روند دادخواهی را دچار اختلال کنند.
در زمان احراز رابطه وراثت با متوفی، چنانچه اطلاعات ثبت شده در سازمان ثبت احوال دارای نقصان یا عدم دسترسی باشند، تنظیم استشهادیه الکترونیک می‌تواند کافی و معتبر باشد. البته اگر مقام قضایی استماع گواهی را لازم بداند، نمی‌توان به این مورد اکتفا کرد. براساس ماده‌ی 4 قانون اساسی، ابلاغیه رسیدگی به پرونده‌های انحصار وراثت در شورا‌های حل اختلاف به صورت الکترونیکی صورت می‌گیرد. مگر اینکه این سازمان تشکیل جلسه‌ی حضوری برای توجیه ضروریات را الزامی بداند. در برخی پرونده‌ها مشاهده شده است که ارائه‌ی نسخه‌ی الکترونیک اظهارنامه‌ی مالیاتی بر ارث الزامی است. شما عزیزان می‌توانید این اظهارنامه را از سامانه‌های سازمان امور مالیاتی معتبر تهیه کنید. پس از صدور گواهی انحصار ورثه فهرست تمامی دارایی و همچنین دیون متوفی شناسایی شده و براساس ماده 606 قانون مدنی و همچنین مواد 248 و 250 قانون امور حسبی به وراث اطلاع داده می‌شوند. شما عزیزان می‌توانید در هر زمان دادخواست الکترونیک خود را در سامانه‌های یاد شده استعلام نمایید و از روند دادخواست خود مطلع گردید.
مدارک مورد استفاده جهت دریافت گواهی انحصار ورثه
برای اینکه بتوانید برای انحصار وراثت اقدام نمایید، نیاز است تا مدارک مشخصی را به سازمان‌های مربوطه تقدیم نمایید. این مدارک سبب پیشبرد سریع پرونده، شناخت دقیق وراثِ بر حق و همچنین تقسیم عادلانه‌ی اموال متوفی می‌شوند. البته ممکن است در پرونده‌ی برخی افراد مدارک دیگری نیز درخواست کنند، اما به طور کلی مدارک مورد نیاز اینگونه پرونده‌ها یکسان است. از جمله مدارکی که در مراحل گواهی انحصار وراثت ممکن است از شما درخواست کنند، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- استشهادنامهی محضری دو شاهد.
- شناسنامه و کارت ملی متوفی.
- رسید گواهی مالیاتی.
- گواهی فوت متوفی که از پزشک، بیمارستان یا مسئول گورستان تهیه میگردد.
- عقدنامه یا رونوشت آن.
- شناسنامه‌ی کلیه وراث که توسط یکی از آنها و به نمایندگی از سایرین ارائه می‌شود.
- وصیت‌نامه‌ی متوفی(در صورت تنظیم توسط متوفی).
قوانین مربوط به گواهی حصر وراثت
زمانی که مراحل گواهی انحصار وراثت را طی می‌کنید، مطمئنا قوانینی وجود دارند که آگاهی نداشتن از آنها سبب ایجاد اختلال در روند دادخواهی شما خواهد شد. در این قسمت به بیان برخی از مهمترین قوانین مربوط به اینگونه پرونده‌ها خواهیم پرداخت. به عنوان مثال، شما نمی‌توانید بدون دریافت استشهادنامهی محضری که به امضای دو تن از شهود رسیده است برای دریافت سهم‌الارث خود اقدام نمایید. اگر گواهی حصر وراثت شما از نوع نامحدود است، نمی‌توانید بدون نشر آگهی در روزنامه‌های کثیرالانتشار روند دادخواهی را دنبال نمایید. زیرا که ممکن است در میانه‌‌های کار، مدعیانی مبنی بر درخواست ارثیه حضور یابند و روند دادخواهی را دچار اختلال کنند.
در زمان احراز رابطه وراثت با متوفی، چنانچه اطلاعات ثبت شده در سازمان ثبت احوال دارای نقصان یا عدم دسترسی باشند، تنظیم استشهادیه الکترونیک می‌تواند کافی و معتبر باشد. البته اگر مقام قضایی استماع گواهی را لازم بداند، نمی‌توان به این مورد اکتفا کرد. براساس ماده‌ی 4 قانون اساسی، ابلاغیه رسیدگی به پرونده‌های انحصار وراثت در شورا‌های حل اختلاف به صورت الکترونیکی صورت می‌گیرد. مگر اینکه این سازمان تشکیل جلسه‌ی حضوری برای توجیه ضروریات را الزامی بداند. در برخی پرونده‌ها مشاهده شده است که ارائه‌ی نسخه‌ی الکترونیک اظهارنامه‌ی مالیاتی بر ارث الزامی است. شما عزیزان می‌توانید این اظهارنامه را از سامانه‌های سازمان امور مالیاتی معتبر تهیه کنید. پس از صدور گواهی انحصار ورثه فهرست تمامی دارایی و همچنین دیون متوفی شناسایی شده و براساس ماده 606 قانون مدنی و همچنین مواد 248 و 250 قانون امور حسبی به وراث اطلاع داده می‌شوند. شما عزیزان می‌توانید در هر زمان دادخواست الکترونیک خود را در سامانه‌های یاد شده استعلام نمایید و از روند دادخواست خود مطلع گردید.
