محروم کردن از ارث
آیا محرومیت از ارث در حقوق ایران وجود دارد؟
قبل از پرداختن به موضوع محرومیت از ارث در حقوق ایران، ابتدا باید بگوییم که، فرد زنده تا هر زمانی بخواهد می تواند هرگونه تصرفی بر دارایی‌های خودش داشته باشد. به عنوان نمونه فرد می تواند تا زمانی که زنده است، دارایی های خود را به دیگران منتقل نمایند و اطرافیان خانواده درجه یک نمی توانند هیچ گونه اعتراضی به او داشته باشند. اگر بخواهیم به نوعی دیگر به این مسئله بپردازیم باید بگوییم هر فردی در زمان حیاتش آزاد است برای اموالش به هر شکلی که علاقه دارد تصمیم بگیرد، اما طبق قوانین قضایی محرومیت از ارث در حقوق ایران وجود ندارد، و کسی نمی تواند ورثه خود را از ارث محروم نماید.
محروم کردن از ارث (1)
جایگزین محرومیت از ارث در حقوق ایران
افراد موظف به تعیین تکلیف یک سوم اموالشان در وصیت نامه هستند. به عبارتی دیگر اگر فرد بخواهد پس از مرگش یکی یا چند نفر از ورثه سهم الارث کمتری داشته باشند، می تواند تا یک سوم از دارایی های خود را برای سایر ورثه ها وصیت نماید؛ تا پس از مرگش، سهم الارث آن یک یا چند نفر کمتر شود. ارث در قوانین حقوقی جزء قواعد امری است، که به هیچ عنوان نمی شود از این قوانین تخطی نمود. اما اگر فرد در زمان زنده بودنش به صورت صلح عمری، دارایی های خود را به کسی ببخشد، پس از فوت وی این دارایی ها به فرد مورد نظر می رسد. حال می توان با قاطعیت گفت محرومیت از ارث در حقوق ایران به طور کلی جایی ندارد و می توان شرایط عنوان شده را برای آن جایگزین نمود.
انواع وصیت نامه
وصیت تملیکی: در این نوع وصیت فرد می تواند مجاناً عین دارایی یا منفعتی از آن را برای پس از مرگش به فرد یا افراد دیگری تملیک نماید. این تصمیم گیری فقط برای یک سوم اموال فرد است. احتمال دارد قبول نمودن یا رد کردن این وصیت پس از مرگش از سوی سایرین انجام بگیرد، اما اگر از ابتدای وصیت، فرد یا افراد آن را قبول کنند بعد از فوت موصی، امکان رد ندارد.
وصیت عهدی: به عنوان یک قانون مدنی و در ماده ی 826 به آن اشاره شده است. این قانون به شخص اجازه می دهد یک یا چند نفر را برای انجام کاری یا کارهایی یا سایر تصرفات خود مأمور نماید. حتی اگر در این وصیت به محروم کردن از ارث فرد اشاره شود، نافذ نخواهد بود. حتی اگر فرزند متوفی محرومیت از ارث در حقوق ایران را نداند و وصیت را قبول نماید، باز هم این وصیت نامه نافذ نمی باشد. ارث و میراث متوفی جزء قوانین آمره است، و این قوانین حتی با توافق ورثه نیز قابل دور زدن یا ایجاد اختلال در آن نیست.
محرومیت از ارث در حقوق ایران با تقسیم ارث
هر فرد در مدت زمان زندگی خود می تواند هرگونه تصمیمی برای دارایی های خود بگیرد، اما بعد از وفات وی دیگر هیچ دخل و تصرفی نمی تواند برای اموالش داشته باشد. اگر فرد در زمان زنده بودنش بخواهد دارایی های خود را بین ورثه تقسیم نماید، ابتداء باید مشخص کند که انتقال این دارایی ها در زمان حیات یا پس از مرگش صورت پذیرد انتقال دارایی ها در زمان حیات فرد قابل انجام است، اما پس از مرگ فقط می شود یک سوم اموال را منتقل نمود.
عقد بیع، یعنی شخص زنده ای نفعی از دارایی های خود را به فرد دیگری انتقال دهد. ولی در این انتقال، حق سکونت در نظر گرفته شود، آن عقد صلح خواهد بود. صلح عمری سبب می شود که اشخاص دارایی های خود را به فرد دیگری دهند. فرد می تواند طبق وکالتی از ملک مالک استفاده نماید. اگر انتقال دارایی به صورت رایگان و در زمان حیات باشد، هبه گفته می شود. پس می توان نتیجه گرفت، محرومیت از ارث در حقوق ایران فقط به زمان زنده بودن فرد اشاره دارد، اما پس از مرگش نمی توان فردی را از حق ارثیه محروم نمود.
محروم کردن از ارث (3)
افراد دارای محرومیت از ارث در حقوق ایران
طبق قوانین حقوقی، افرادی که در ذیل به آن ها اشاره خواهد شد، از حق ورثه محروم می باشند:
ارتکاب قتل: کسی که مورث خود را به قتل برساند از حق دارا بودن ارث محروم می شود. به طور مثال اگر، فرزندی پدر خود را به قتل برساند، هیچ کدام از دارایی های پدر به وی ارث نمی رسد.
حجب: حجب در لغت به معنای ممانعت است. در این اتفاق با زنده بودن یا دسترسی یکی از ورثه، سایرین از حق داشتن ارثیه محروم شوند. این محرومیت بر اساس طبقات ارث صورت می گیرد. به طور مثال اگر بعد از فوت فرد وراث طبقات بالا حاضر شوند، دیگر تقسیم ارث بین وراث پایین ممنوع خواهد بود. مانند زنده بودن فرزند یا پدر و مادر فرد متوفی در هنگام تقسیم ارثیه سبب می شود دیگر برادر یا خواهران وی حقی برای داشتن ارثیه نداشته باشند.
کفر: یکی دیگر از موانعی که در مسیر بهره بردن از حق ارثیه وجود دارد، کفر است. طبق قوانین حقوقی در ایران کافر از حق ارث برخوردار نیست. کافر دارای محرومیت از ارث در حقوق ایران و نمی تواند از یک فرد مسلمان ارث ببرد. طبق قوانین حقوقی در ایران اگر فرد کافری بمیرد و حتی فقط یکی از وراث وی مسلمان باشد، تمامی اموال و دارایی های وی به آن فرد مسلمان می رسد. وجود یک فرد مسلمان به عنوان ورثه ی یک شخص کافر، سبب می شود حتی دیگر وراثی که کافر هستند نیز هیچ دخل و تصرفی به ارث نداشته باشند. یک ورثه ی مسلمان باعث می شود سایر ورثه های کافر از داشتن حق ارث محروم شوند.
رابطه نامشروع: اگر فردی حاصل یک رابطه ی نامشروع باشد از، پدر و مادر خود هیچ ارثی نمی برد.
لعان: اگر زن و شوهر همدیگر را لعن نمایند، و پس از فوت یکی از آن ها، ارثیه به فرد زنده تعلق نمی گیرد. این قانون برای فرزندانی که لعن شده اند نیز وجود دارد.
فوت زودتر فرزند: اگر فرزندی زودتر از پدر و مادر خود بمیرد، و پس از فوت والدین، به ورثه ی آن فرزند هیچ ارثی از اموال پدر و مادر تعلق نمی گیرد.
