معمولا در مناطقی که از لحاظ فرهنگی و اجتماعی پایین هستند، جرایم بیشتری رخ می‌دهد؛ که یکی از این جرایم اخاذی است. ما در این مقاله می‌خواهیم راجع به شکایت اخاذی و مجازات جرم اخاذی بپردازیم. این کلمه به فرانسوی شانتاژ گفته می‌شود و به معنی زورگیری، باج‌گیری و جرم باج خواهی است. یعنی مالی را به زور تهدید از کسی بگیریم.
در قانون هیچ مجازات جرم اخاذی مشخص نشده است ولی هر کسی که این جرم را مرتکب شود، مجازات می‌شود. حال در ادامه به این موضوع به طور کامل می‌پردازیم.
از لحاظ قانونی، اشخاصی که مورد اخاذی قرار می گیرند:
این اشخاص دو دسته حقیقی و حقوقی هستند، که اشخاص حقیقی همان افراد هستند؛ و منظور از اشخاص حقوقی همان شرکت‌ها است که دارای شخصیت مستقل هستند.
باید به این نکته توجه شود که نمی‌توان علیه اشخاص حقوقی و شرکت‌ها اخاذی کرد؛ ولی بر عکس، علیه اشخاص حقیقی می‌توان اخاذی کرد؛ و اینکه تهدید برای اخاذی فقط مختص به خود شخص نیست و ممکن است بستگان شخص قربانی نیز تهدید شوند.
در مورد جرم اخاذی در نیروهای مسلح باید گفت که معمولا اخاذی باعث بدبینی مردم به نیروهای مسلح می‌شود. در نتیجه این بدبینی باعث می‌شود که کارایی نیروهای مسلح کاهش پیدا کند و اعتماد مردم کم شود و همچنین صدمات و لطمات زیادی را به پلیس و نیروهای مسلح وارد می‌کند.
عناصر تشکیل دهنده جرم اخاذی شامل عنصر قانونی، عنصر مادی، عنصر معنوی و روانی است.
اخاذی شامل دو رکن اساسی است تا جرم اخاذی در قانون تلقی شود:
در ابتدا باید بدانید جرمی که صورت گرفته اخاذی محسوب می‌شود یا خیر. زیرا برخی از جرایم شبیه به هم هستند ولی ارکان کاملا مختلفی با هم دارند. مانند سرقت و کلاهبرداری. سپس بعد از مشخص شدن جرم، باید برای پیگیری به مراجع قضایی، وکیل کلاهبرداری و یا وکیل سرقت مراجعه کرد.
ارکان اخاذی
تهدید:
تهدید به معنی ترساندن شخصی، به وسیله هر چیزی که برای او زیان‌بار است. یعنی اینکه شخص مقابل با ترسیدن در حالت اکراه قرار بگیرد. در اخاذی ممکن است تهدید به شکل‌های مختلفی صورت بگیرد. مانند:
در این حالت فردی که اخاذی می‌کند، ممکن است به شخص مقابل بگوید در صورت فراهم نکردن پول، خودت یا خانواده‌ات را می‌کشم.
در این حالت فردی که اخاذی می‌کند، ممکن است شخص مقابل را تهدید به از بین بردن اموالش کند. مانند آتش زدن خانه یا انبار وی
ج) تهدید نفسی:
منظور از تهدید نفسی صدمه زدن به اعضای بدن است یعنی هر ضرری که به بدن شخص مقابل وارد شود ولی به قتل منجر نشود. مثل بریدن اعضای بدن.
د) تهدید شرفی و حیثیتی:
تهدیدی است، که باعث ریختن آبروی شخص مقابل می‌شود. مانند تهدید پخش شایعات علیه وی
زمانی که شخصی اسراری دارد که تمایل ندارد فاش شود و شخص اخاذ با تهدید به فاش کردن این اسرار وی را مورد اخاذی قرار می‌دهد.
معمولا این روش در فضای مجازی صورت می‌گیرد. مانند پیج دروغینی که به عنوان لاغری عکس افراد را می‌گیرد و سپس آن‌ها را تهدید می‌کند که اگر پول را نپردازند، عکس آن‌ها را به اشتراک همگان می‌گذارد.
تقاضای انجام کار یا عدم انجام کاری:
جرم اخاذی زمانی صورت می‌گیرد که تهدید شخص برای انجام کار و یا عدم انجام کار باشد، و این تهدید حتما با تقاضای مبلغی همراه باشد. اگر که تهدید بدون گرفتن مبلغ باشد، اخاذی محسوب نمی‌شود.
همچنین برای صورت گرفتن جرم اخاذی باید یک عنصر روانی در میان باشد و مهم نیست که این انگیزه واقعی است یا خیر. مثلا اگر فردی به قصد اخذی کسی را تهدید کند و بترساند و اگر انگیزه وی واقعی نباشد، باز هم مجرم محسوب می‌شود. زیرا قصد اخاذی داشته است.
مجازات جرم اخاذی و مراجع صالح رسیدگی به آن
بر اساس ماده ۶۶۹ قانون مجازات اسلامی:
همانطور که گفته شد هرگاه کسی دیگری را به نحوی که دیگری را به الزام و اکراه وادار کند و شخص را تهدید به قتل، یا ضررهای نفسی، شرافتی، مالی یا افشای اسرار نسبت به وی یا بستگانش نماید، به این منظور که وجه مشخص یا انجام و یا عدم انجام کاری را طلب کند، به مجازات ۷۴ ضربه شلاق یا حبس از دو ماه تا دو سال محکوم خواهد شد.
مجازات اخاذی در فضای مجازی چیست؟
هر کس در بستر مبادلات الکترونیکی با سوء استفاده و یا استفاده غیر مجاز از داده پیام‌ها، برنامه‌ها و سیستم‌های رایانه‌ای و وسایل ارتباط از راه دور و ارتکاب افعالی نظیر ورود، محو، توقف داده پیام، مداخله در عملکرد برنامه یا سیستم رایانه‌ای و غیره دیگران را فریب دهد و یا سبب گمراه شدن سیستم‌های پردازش خودکار و نظایر آن شود و از این طریق برای خود یا دیگری وجوه اموال یا امتیازات مالی کسب نماید و اموال دیگران را ببرد مجرم محسوب و علاوه بر رد مال به صاحبان اموال به حبس از یک تا سه سال و پرداخت جزای نقدی معادل ماخوذه محکوم می شود.
برای شکایت اخاذی و رسیدگی به جرم اخاذی باید به دادگاه‌های عمومی مراجعه کرد. و اگر اخاذی در فضای مجازی و با انتشار تصاویر غیر اخلاقی همراه باشد برای رسیدگی به پرونده باید به دادگاه انقلاب مراجعه کرد. و اگر تعداد جرایم مجرم زیاد باشد، به اشد مجازات محکوم می‌شود.
هنگامی که شاکی قصد شکایت دارد باید به طور دقیق و کاملا صریح شکایت را تنظیم کند و همچنین باید مشخص باشد که از چه کسی و در مورد چه چیزی شکایت دارد. اگر که نامشخص باشد، دادسرا تحقیقات لازم را انجام می‌دهد.
اگر کسی برای شکایت اخاذی به دادسرا مراجعه می‌کند، حتما نیاز به ارائه ادله‌ای به دادسرا، برای احقاق حق خود دارد. که این ادله برای جرم اخاذی باید شامل مدارک شناسایی مانند شناسنامه و کارت ملی، شهادت شهود و همچنین ادله‌ای از این دست مانند پیامک، ایمیل و مستنداتی که برای اثبات جرم لازم هستند، می‌باشد.
نحوه و روند شکایت اخاذی چگونه است؟
بهتر است که در ابتدا از یک وکیل، مشاوره حقوقی دریافت کنید تا بتوانید طرح شکوائیه را در چهارچوب درست انجام دهید و حق خود را به خوبی بگیرید. اگر شما مورد جرم اخاذی قرار گرفته‌اید باید برای شکایت به دادسرای محلی که جرم در آن جا رخ داده مراجعه کنید. برای مثال اگر جرم در تهران رخ داده باشد، نمی‌توان به دادسرای کرج مراجعه کرد. همچنین باید توجه داشت که شخص شاکی ذینفع محسوب می‌شود.
حتما باید مشخصات و نشانی صحیح فرد شاکی در شکوائیه درج شود. زیرا برای دریافت احضاریه‌ها و اطلاع از جریان دادرسی به آدرس وی نیاز است.
اگر دلایل شخص شاکی برای شکایت اخاذی کافی باشد، دادسرا و همچنین ضابطان قضایی با کمک همدیگر شروع به تحقیقات در مورد جرم انجام شده و همچنین تعقیب متهم می‌کنند. زمانی که متهم دستگیر می‌شود و یا اینکه با احضاریه قانونی به دادسرا مراجعه می‌کند، در کمتر از ۲۴ ساعت اتهاماتی که به وی وارد شده است، توضیح داده می‌شود. و پس از اینکه موضوع مورد تفهیم شخص قرار گرفت، پرونده دوباره برای رسیدگی به دادسرا می‌رود و در صورتی که کیفر خواستی صادر شود، دادگاه فوق رای و حکم قطعی را صادر می‌کند.
با توجه به مطالب گفته شده، جرم اخاذی از جرایم مالی محسوب می‌شود و اگر وضعیت مالی و اقتصادی جامعه بهبود پیدا کند، مسلما درصد وقوع این گونه جرایم کاهش می‌یابد. همچنین اگر فرهنگ عمومی جامعه بالاتر رود و به حقوق افراد احترام گذاشته شود، این گونه جرایم کمتر می‌شود. کما اینکه تدابیر امنیتی و حضور به موقع پلیس نیز از وقوع این جرایم پیشگیری می‌کند.
