شرایط شاهد در دادگاه
شرایط شاهد در دادگاه کدامند؟
شاید شما نیز در پروسه بررسی یک پرونده حقوقی به مسئله ارائه شاهد در دادگاه برای اثبات ادعایی در آن برخورد کرده و یا در این مورد چیزهایی شنیده باشید. اما شرایط شاهد در دادگاه کدامند و شهادت چه کسی در محضر این نهاد رسمی پذیرفته است؟ آیا هر کسی می تواند در دادگاه حاضر شده و بر اثبات موضوعی شهادت دهد یا اعتبار و مقبول بودن شهادت شاهدان در دادگاه منوط به دارا بودن شرایط خاصی است؟ در این متن با ما همراه باشید تا با شرایط شاهد در دادگاه و برخی نکات پیرامون آن آشنا شوید.
شرایط شاهد در دادگاه (3)
شهادت شهود در دادگاه یکی از مهمترین ادله اثبات دعوا
مسلما اثبات هر دعوا در دادگاه و محاکم دادگستری با ارائه ادله مقبول نزد این محاکم امکان پذیر است. شهادت شهود یکی از مهم ترین ادله اثبات دعوا محسوب می شود که دارای شرایط خاص خود می باشد. در این زمینه ابتدا به ماده های 175 و 176 قانون مجازات اسلامی که عین آنها در ذیل آورده شده است، توجه نمایید:
عین ماده 175 قانون مجازات اسلامی:
“شهادت شرعی آن است که شارع آن را معتبر و دارای حجیت دانسته است اعم از آن که مفید علم باشد یا نباشد.”
عین ماده 176 قانون مجازات اسلامی:
“در صورتی که شاهد واجد شرایط شهادت شرعی نباشد، اظهارات او استماع می شود. تشخیص میزان تاثیر و ارزش این اظهارات در علم قاضی در حدود اماره قضایی با دادگاه است.”
پس همانطور که مشخص است وجود برخی شرایط شرعی و تایید آن توسط شارع برای مقبول بودن شهادت شاهد یا شاهدان لازم است. البته هر چند که در مورد شهادت شهود در قانون شرایط خاصی در نظر گرفته شده اما از ابتدای تاریخ، مسئله شهادت و گواهی در جوامع مختلف اسلامی و غیر اسلامی و در نزد ملل مختلف امری مقبول بوده و به روشن شدن ابهامات زیادی کمک کرده است. از طرفی قضات و دادگاه های رسیدگی به انواع پرونده های دعاوی حقوقی از شهادت شاهدان واجد شرایط نیز در کنار مسائلی چون اقرار مرتکبین جرم استقبال کرده اند چرا که آنها را مستنداتی قوی برای آشکار ساختن حق به شمار می آورده اند.
شرایط شاهد در دادگاه (2)
شرایط شاهد در دادگاه مطابق با قانون مجازات اسلامی
در ادامه مواد قانونی مذکور در بالا در ماده 177 قانون مجازات اسلامی، شرایط شاهد در دادگاه ذکر شده که عین این ماده قانونی به صورت زیر است.
عین ماده 177 قانون مجازات اسلامی:
“شاهد شرعی در زمان ادای شهادت باید شرایط زیر را دارا باشد:
الف- بلوغ
ب- عقل
پ- ایمان
ت- عدالت
ث- طهارت مولد
ج- ذینفع نبودن در موضوع
چ- نداشتن خصومت با طرفین یا یکی از آنها
ح- عدم اشتغال به تکدی
خ- ولگرد نبودن
تبصره ۱- شرایط موضوع این ماده باید توسط قاضی احراز شود.
تبصره ۲- در مورد شرط خصومت، هرگاه شهادت شاهد به نفع طرف مورد خصومت باشد، پذیرفته می شود.”
همانطور که از مفاد این ماده قانونی دریافت می شود شرایط شاهد در دادگاه شامل 9 شرط است که در مورد هر یک از این شرایط نه گانه توضیح کوتاهی در ذیل آورده است است.
اولین مورد از شرایط شاهد در دادگاه، شرط بلوغ
شاهد شرعی معرفی شده به دادگاه بایستی بالغ باشد یا به عبارت دیگر صغیر یا طفل نباشد. در قانون مجازات اسلامی آمده است که دختران در سن 9 سالگی و پسران در سن 15 سالگی به بلوغ می رسند.
شاهد باید عاقل باشد
منظور از این جمله این است که شهادت مجانین دائمی در دادگاه ها مطلقا غیر معتبر است. مجانین و افراد به اصطلاح دارای جنون کسانی هستند که عقل آنها بر اثر برخی آشفتگی های روحی و روانی پوشیده مانده و قدرت درک و شعور خود را از دست داده اند. در بیانی دیگر جنون را می توان افول غیر قابل بازگشت و تدریجی روح و روان انسان در نظر گرفت که توانایی اختیار، احساس و مهم تر از همه درک را از او سلب می کند.
شهود غیرمسلمان عادل بر شهود مسلمان غیر عادل ارجحیت دارند
در اینجا شرط عدالت و ایمان را به صورت همزمان مورد بررسی قرار می دهیم. شرط ایمان از سال 1370 به شرایط شاهد در دادگاه افزوده شده و دارای نکات به خصوصی است. اما شرط عدالت از همان ابتدا بوده و در ماده 181 قانون مجازات اسلامی تعریفی برای آن نیز ارائه شده است.
عین ماده 181 قانون مجازات اسلامی:
“عادل کسی است که در نظر قاضی یا شخصی که بر عدالت وی گواهی می دهد، اهل معصیت نباشد. شهادت شخصی که اشتهار به فسق داشته باشد، مرتکب گناه کبیره شود یا بر گناه صغیره اصرار داشته باشد تا احراز تغییر در اعمال او و اطمینان از صلاحیت و عدالت وی، پذیرفته نمی شود.”
در مورد ایمان با عنایت به آیه 282 سوره بقره اینطور برداشت می شود که محوریت، بیشتر بر رعایت عدالت است و مذهب چندان مطرح نیست و شهادت شهود غیر مسلمان عادل بر شهود مسلمان غیر عادل ارجحیت دارند. توجه داشته باشید که شرط ایمان را در مورد دعاوی در نظر می گیرند که هر دو طرف یا یکی از دو طرف دعوا مسلمان باشند.
شرایط شاهد در دادگاه (1)
در شرایط شاهد در دادگاه منظور از طهارت مولد چیست؟
منظور از این شرط آن است که تولد شاهد بایستی حاصل رابطه مشروع میان زن و مردی که پدر و مادر هستند باشند. بنابراین افراد مولد نامشروع که حاصل روابط نامشروع بوده و ولد مشروع ندارند در دادگاه مورد قبول واقع نمی شود.
شهادت شاهد ذینفع و شاهدی که با یکی از طرفین دعوا خصومت دارد نیز مورد قبول دادگاه نیست
ذینفع بودن شاهد در موضوع دعوا بدین سبب مورد قبول دادگاه نیست که این موضوع می تواند دادگاه را از به دلیل شهادت غیرمنصفانه و مغرضانه شاهد به گمراهی کشاند. نداشتن خصومت یا هر گونه عداوت و دشمنی شاهد با یکی از طرفین دعوا نیز دقیقا به همین منظور و عدم شهادت مغرضانه از نظر فقهای شیعه شهادت مقبولی محسوب نمی شود.
دو شرط نهایی از شرایط شاهد در دادگاه
در مورد هر دو شرط پایانی از شرایط شاهد در دادگاه یعنی عدم تکدی گری و ولگردی در قانون تاکید شده و در قانون مجازات اسلامی هر دوی این اعمال یعنی تکدی گری و ولگردی طبق مواد قانونی مربوطه جرم محسوب می شوند.
