راه های اثبات دیه
برای بررسی موضوع راه های اثبات دیه، ابتدا بهتر است با عبارت دیه آشنا بشویم. در ماده ۴۸۸ قانون مجازات دیه را تعریف نموده است. دیه مقداری از مال معینی می باشد. در جنایت هایی که دیه پرداخت می شود عبارت هستند از :
جرم خطای محض:
در این نوع جرم جانی نه قصد جنایت داشته و نه در صدد انجام ان فعل بوده است مثلا فرد قصد داشته است که شکار بکند ولی تیر تفنگ او به یک انسان برخورد میکند و منجر به مرگ فرد می شود.
قابل ذکر است که اگر دیوانه یا نابالغ جنایت عمدی یا شبه عمدی انجام بدهد خطای محض تلقی می شود.
در خطای شبیه عمد، جانی قصد انجام ان فعل را نداشته است .
اگر شخصی را به اعتقاد این که مهدوردم است به قتل برسانند و این امر بر دادگاه احراز شود، قتلی که رخ داده است به منزله خطای شبیه عمد می باشد.
در برخی موارد در جنایت عمد اقدام به قصاص جایز نیست.
بررسی راه های اثبات دیه
در این مبحث به راه های اثبات دیه می پردازیم. مواردی که برای اثبات دیه می توان به ان ها تمسک جست از قرار ذیل می باشند :
قسامه
یکی از راه های اثبات دیه قسامه می باشد. در ماده ۴۵۴ قانون مجازات اسلامی به صراحت قسامه را یکی از دلایل اثبات دیه دانسته است. با توجه به ماده ۳۱۳ قانون مجازات اسلامی منظور از قسامه این می باشد برای اثبات جنایت عمدی یا غیر عمدی اگر لوث وجود داشته باشد و در شرایطی که ادله ی دیگری به غیر از سوگند منکر وجود نداشته باشد متهم می تواند برای دفع اتهام از خود قسامه را اقامه بکند. طبق نظریه اداره حقوقی قوه قضاییه قسامه نمی تواند مورد توجه عاقله قرار بگیرد. قابل ذکر است در مواردی که لوث وجود دارد به گفته ی اداره حقوقی قوه قضاییه در مورد لوث اگر مدعی اقدام به ادای قسامه نکند در این صورت به جهت عدم کفایت دلیل برای متهم حکم برائت صادر می شود . همچنین اداره حقوقی قوه قضاییه بیان کرده است برای اجرا کردن قسامه به هیچ عنوان نیاز به تقاضای مدعی علیه نداریم. منظور از لوث این می باشد که ظن قاضی برای صحیح بودن ادعای مدعی از روی شواهد و قرائن می باشد. برای تحقق لوث باید ظن نوعی نسبت به ارتکاب جرم به واسطه متهم وجود داشته باشد.
اگر جنایت بر اعضا یا منافع رخ داده باشد اعم از این که مجنی علیه مرد یا زن باشد، درصورتی که به تعداد لازم نفرات نباشد می توان به همان تعداد خود قسم بخورد . طبق ماده ۴۵۷ قانون مجازات اسلامی در صورتی که مجنی علیه یا شخص مدعی از اقامه قسامه ای که به نفع تعیین شده امتناع بکند می تواند از مدعی علیه بخواهد که قسامه را ادا بکند در این شرایط مدعی علیه با ادا کردن قسامه تبرئه می شود.
در مواد ۳۲۰ و ۳۲۱ قانون مجازات بیان شده است که ادا کردن یا مطالبه قسامه از متهم باید توسط صاحب حق دیه یا ولی یا وکیل آن باشد . از طرفی اقامه کردن قسامه برای برائت متهم باید توسط خود متهم یا ولی یا وکیل آن ها باشد. در مواردی که مجنی علیه فوت کرده باشد هر یک از وارثان متوفی می توانند بدون رضایت سایر وراث متوفی اقدام به اقامه قسامه یا مطالبه ان بکنند.
اقرار
اقرار یکی از راه های اثبات دیه می باشد. اقرار به این معنا می باشد که اخبار فردی از جانب خود به ارتکاب جرم. اقرار می تواند به چند صورت باشد از جمله: لفظی، مکتوب . در صورتی که اقرار از طریق این ۲ روش ممکن نباشد میتوان با اشاره اقدام به این کار بکند. به هر حال با هر روشی که صورت بگیرد نباید در آن ابهامی وجود داشته باشد.
راه های اثبات دیه (1)
اسناد کتبی
در مواد ۱۲۸۴ و ۱۲۸۶ قانون مدنی راجع به سند صحبت کرده است . قانون گذار هر نوشته ای که بتوان در دعوی یا دفاع استناد بکند سند دانسته است. ۲ نوع سند داریم از جمله سند رسمی و سند عادی و همچنین با توجه به نظریه اداره حقوقی قوه قضاییه احکام دادگاه را فراتر از سند رسمی دانسته است بنابراین احکام صادره از دادگاه ها منصرف از ماده ۱۲۸۷ قانون مدنی است. از راه های اثبات دیه میتوان به سند های کتبی توسل جست.
شهادت
یکی دیگر از راه های اثبات دیه شهادت می باشد. منظور از شهادت این است که شخصی غیر از طرفین دعوی به وقوع جرم یا عدم وقوع جرم اخبار دهد. در ماده ۱۷۵ قانون مجازات در رابطه با شهادت شرعی بیان کرده است که شهادت شرعی باید شارع ان را معتبر بداند حال اعم از این که بخواهد مفید علم باشد یا نباشد. خصوصیت شاهد شرعی به این صورت می باشد که در زمان ادای شهادت شاهد باید بالغ، عاقل، طهارت مولد و دارای ایمان و عدالت باشد همچنین فرد ولگرد نباشد . شخص نباید در موضوع مطروحه ذی نفع باشد. تمامی این شرایط باید توسط قاضی احراز شود.
با توجه به ماده ۲۰۹ قانون مجازات اسلامی در دعاوی که مالی است و همچنین در دیه جنایات درصورتی که مدعی خصوصی نتواند بینه شرعی اقامه بکند در این حالت می تواند ۱ مرد و ۲ زن را به عنوان شاهد معرفی بکند و به همراه یک سوگند ادعایش را که صرفا جنبه مالی دارد به اثبات برساند.
امارات
منظور از اماره این می باشد که از طریق اوضاع و احوال میتوان به موضوع پی برد. امارات که از راه های اثبات دیه محسوب می شوند، ۲ دسته می باشند:
امارات قانونی: این نوع اماره در مواد قانونی صراحتا بیان شده است.
امارات قضایی: این نوع اماره ها به صورتی است که بنا به نظر قاضی، دلیل بر امری می باشد. این اماره ها در قانون پیش بینی نشده است بلکه باید قاضی بنابر اوضاع و احوال موجود تشخیص دهد مثلا اگر به قاضی در رابطه به موضوع پرونده فیلم یا عکسی داده شود قطعا این امر در پیدا کردن حقیقت به قاضی کمک میکند؛ با این حال قاضی مکلف نمی باشد حکم را بر اساس آن ها صادر بکند. این نوع اماره نامحدود می باشد برخلاف اماره قانونی.
سوگند
در آخر از راه های اثبات دیه می توان سوگند را نام برد. اگر فردی خداوند را بر درستی گفتار خود گواه قرار بدهد سوگند می گویند. سوگند باید مطابق با ادعای بیان شده باشد و هیچ گونه ابهامی در ان وجود نداشته باشد. اصل بر این است که سوگند با لفظ واقع شود مگر این که فرد تعذر داشته باشد که در این صورت باید با نوشتن یا اشاره سوگند خود را ادا بکند. دیه ضرب و جرح عمدی را میتوان با سوگند نفی و همچنین ان را اثبات کرد. در مبحث راه های اثبات دیه باید این نکته را در نظر داشت که به هیچ عنوان اتیان سوگند قابل توکیل نمی باشد.
مطالب مرتبط:
