حق‌العمل‌کاری در قانون تجارت
حق‌العمل‌کاری(کمیسیون)، قراردادی است که آمر(به عنوان یکی از طرفین قرارداد) با حق‌العمل‌کار منعقد می‌نماید. در واقع حق‌العمل‌کار کسی است که موظف می‌شود به نام خود ولی به حساب فرد دیگر(آمر) معاملاتی را به انجام رساند. انعقاد این قرارداد ممکن است دلایل متعددی داشته باشد برای مثال ممکن است آمر نخواهد نام او در معامله افشا شود، تخصص انجام آن معامله را نداشته باشد، علی‌رغم سرمایه‌ی زیاد به مشتری دسترسی نداشته یا مشتری‌یابی برایش به صرفه نباشد و … پس در نتیجه با انعقاد قرارداد با تاجری دیگر(با عنوان حق‌العمل‌کار) انجام معاملات را به او سپرده و خودش در معامله شرکت نخواهد کرد.
حال می‌خواهیم کمیسیون و ویژگی‌های آن را بررسی نموده و به تفاوت‌های این قرارداد با دیگر نمایندگی‌ها مانند دلالی بپردازیم؛ هم‌چنین جزئیات قرارداد حق‌العمل‌کاری را به تفصیل مطرح کنیم.
تعریف حق‌العمل‌کاری در قانون تجارت
ماده ۳۵۷ قانون تجارت، حق‌العمل‌کاری(کمیسیون) را این‌گونه تعریف می‌کند: حق‌العمل‌کار کسی است که به اسم خود ولی به حساب دیگری(آمر) معاملاتی کرده و در مقابل حق‌العملی دریافت می‌دارد.
با توجه به تعریف فوق می‌توان گفت که در قرارداد کمیسیون، انجام معامله‌ی مد نظر آمر به‌طور کامل به حق‌العمل‌کار سپرده شده و وی در ازای انجام معامله به نام خود، حق‌العمل یا حق السعی دریافت خواهد کرد.
هم‌چنین لازم به ذکر است که حق‌العمل‌کاری طبق بند ۳ ماده ۲ قانون تجارت، معامله و عملی تجاری خوانده شده است. پس از آن جایی که این عمل، عمل تجاری ذاتی است مانند برخی دیگر از اعمال، لازم نیست توسط موسسات انجام شده تا تجاری تلقی شود؛ البته باید توجه داشت که به موجب ماده ۱ قانون تجارت، حق‌العمل‌کار در صورتی تاجر به حساب می‌آید که شغل معمول خود را حق‌العمل‌کاری قرار داده باشد.
از ویژگی‌های حق‌العمل‌کاری آن است که از عقود جایز به حساب می‌آید که بر اساس آن، طرفین قرارداد حق فسخ دارند.
هم‌چنین باید توجه کرد که حق‌العمل‌کار نسبت به اموال آمر، ید امانی دارد.
از دیگر ویژگی‌ها اصیل بودن طرفین معامله است؛ یعنی حق‌العمل‌کار نسبت به معامله‌ی انجام شده مسئولیت دارد و در واقع طرف اصلی معامله‌ی تجاری(که از طرف آمر به انجام رسانده)، خود او می‌باشد یعنی در حق‌العمل‌کاری، آمر هیچ تعهدی نسبت به طرف قرارداد و معامله نداشته و این حق‌العمل‌کار است که باید مسئولیت انجام تعهدات قرارداد را به عهده بگیرد چرا که قرارداد به نام او منعقد گشته است.
اگر نیاز به نوشتن لایحه توسط وکیل دارید لطفا با شماره 09124857572 تماس بگیرید.
حق‌العمل‌کاری در قانون تجارت (1)
ماهیت حق‌العمل‌کاری
از نظر ماهیت حق‌العمل‌کاری باید بیان کرد که این قرارداد از انواع نمایندگی بوده که به نام «نمایندگی قراردادی» شناخته می‌شود که در واقع نمایندگی یک قرارداد و رابطه‌ای حقوقی است که بر اساس آن فرد نماینده، عملی را انجام می‌دهد و سود و زیان آن متوجه آمر خواهد بود.
تفاوت حق‌العمل‌کاری با سایر نمایندگی‌ها(وکالت، دلالی و حق‌العمل‌کاری امور گمرکی)
تفاوت حق‌العمل‌کاری با وکالت در آن است که حق‌العمل‌کار بر خلاف وکیل، به نام خود معامله را انجام می‌دهد در نتیجه مسئولیت تعهد قرارداد نیز بر عهده‌ی خود اوست درحالی که وکیل این‌گونه نیست.
هم‌چنین حق‌العمل‌کاری عقدی معوض بوده و وکالت ممکن است معوض یا مجانی باشد.
در حق‌العمل‌کاری سود و زیان معامله مانند وکالت، متوجه آمر است با این تفاوت که حق‌العمل‌کار در برابر طرف معامله نمی‌تواند خود را کنار کشیده و او را با آمر مواجه کند.
تفاوت حق‌العمل‌کاری با دلالی آن است که دلال خودش طرف معامله نبوده و صرفا طرفین معامله را به یکدیگر معرفی نموده و آن ها را راضی به انعقاد قرارداد می‌کند؛ درحالی که طبق آن‌چه گفته شد حق‌العمل‌کار، خودش طرف معامله است.
تفاوت حق‌العمل‌کاری با حق‌العمل‌کاری امور گمرکی نیز از آن قرار است که حق‌العمل‌کار در امور گمرکی ماهیت وکالتی داشته و به نوعی وکیل محسوب می‌شود که حق‌العمل‌کار این‌گونه نمی‌باشد.
شرایط انعقاد قرارداد حق‌العمل‌کاری
به‌طور کلی قانون‌گذار شرایط معین و مشخصی را برای انعقاد این قرارداد ذکر نکرده است اما در ماده ۳۵۸ قانون تجارت تصریح می‌کند که به جز استثنائاتی که ذکر شده، دیگر مقررات مربوط به حق‌العمل‌کاری مانند وکالت است؛ در نتیجه می‌توان برخی گزار‌ه‌ها را نتیجه گرفت که علاوه‌بر قواعد عمومی انعقاد قراردادها، شرایط ذیل برای انعقاد قرارداد حق‌العمل‌کاری وجود دارد:
آمر به حق‌العمل‌کار اعطای اختیار در زمینه‌ی معامله را تفویض می‌کند و در مقابل، حق‌العمل‌کار مبلغی را به عنوان اجرت(حق‌العمل) دریافت می‌دارد که این اجرت، منوط به سود و زیان آمر نیست مگر این که حق‌العمل‌کار در انجام معالمه، افراط و تفریط کرده باشد که مستوجب جبران خسارت خواهد بود.
از آن جایی که حق‌العمل‌کاری، قراردادی معاوضی است پس حق‌السعی مذکور، ضروری بوده و اصولا به صورت درصدی از ثمن، تعیین می‌شود.
شرایط انعقاد قرارداد به وسیله‌ی حق‌العمل‌کار
حق‌العمل‌کار در زمان انجام معامله باید شرایط زیر را دارا باشد:قصد انشاء
قصد نیابت(قصد انعقاد عقد از طرف آمر)
داشتن اختیار
اهلیت
نکاتی جانبی در زمینه‌ی حق‌العمل‌کاری
حق‌العمل‌کار موظف به بیمه کردن اموال آمر نمی‌باشد مگر آن که آمر این عمل را شرط کرده باشد.
در صورت تقصیر حق‌العمل‌کار، وی موظف است کلیه‌ی خسارات مربوط را به آمر بپردازد. برای مثال اگر مال‌التجاره را به قیمت کمتری نسبت به آن چه آمر معین کرده بوده به فروش برساند، موظف است مابه التفاوت را بپردازد البته باید توجه داشت که اگر بتواند احراز کند که از ضرر بیشتری جلوگیری نموده و این که امکان اطلاع به آمر را نیز نداشته، مسئولیت این مابه‌التفاوت از گردن او برداشته می‌شود.
حق‌العمل‌کار موظف است که معامله را طبق نظر آمر به انجام رساند و اگر مخالف نظر او عملی را انجام دهد، مستحق حق‌العمل تعیین شده نبوده و استحقاق اجرت المثل پیدا می‌کند.) اجرت المثل، میزان اجرتی است که دیگر افراد طبق عرف و شرایط مکان، زمان و …به صورت نوعی دریافت می‌کنند.)
حق‌العمل‌کار موظف است آمر را در جریان اقدامات خود قرار داده و اگر مأموریتی برای او پیش آمد سریعا به اطلاع آمر برساند.
در پایان لازم به ذکر است که حق‌العمل‌کاری در دنیای امروز مخصوصا در معاملات بین‌المللی کاربرد بسیاری داشته و افراد می‌توانند با اطلاع دقیق از قوانین و شرایط آن به خوبی و بدون نقص از این قرارداد بهره ببرند؛ باید توجه داشت که قانون‌گذار در قانون تجارت از ماده ۳۵۷ تا ماده ۳۷۶ اختصاصا به قرارداد حق‌العمل‌کاری پرداخته و تمامی ملزومات این عقد را به صراحت بیان کرده است.
