جرم افترا
جرم افترا بر اساس قانون مجازات اسلامی، جرمی است که در آن شخص فعل یا عنوان مجرمانه ای را بدون داشتن توانایی اثبات به فرد دیگری نسبت می دهد. به طور مثال اطلاق عنوان ” تو دزد هستی ” به فرد دیگری در صورتی که نتوان آن را اثبات کرد افترا محسوب می شود. جرم افترا، از جمله جرائم علیه اشخاص محسوب می شود که در آن فردی فعلی مجرمانه را به فرد دیگر نسبت می دهد که توانایی اثبات آن را ندارد.
ماده 697 قانون مجازات اسلامی صراحتا بیان می کند که هر کس به وسیله اوراق چاپی یا خطی یا به وسیله درج در روزنامه و جرائد یا نطق در مجامع یا به هر وسیله دیگر به کسی امری را‌صریحاً نسبت دهد یا آنها را منتشر نماید که مطابق قانون آن امر جرم محسوب می‌شود و نتواند صحت آن اسناد را ثابت نماید جز در مواردی که‌موجب حد است به یک ماه تا یک سال حبس و تا (۷۴) ضربه شلاق و یا یکی از آنها حسب مورد محکوم خواهد شد.
در این ماده به طور مشخص اسباب و ارکان مختلف جرم افترا بیان شده است. بنابراین یک فرد چه به صورت شفاهی و چه به صورت کتپی اقدام به افترا زدن به فرد دیگری کند به موجب این ماده قانونی، مجرم به حداکثر 3 ماه حبس یا پرداخت جریمه نقدی ( بین دو تا 8 میلیون تومان ) محکوم خواهد شد. البته در مواردی که افترا به لواط یا زنا باشد موجب حد قذف است و به 74 ضربه شلاق محکوم خواهد شد.
این نوع جرم افترا را به افترا قولی شهرت دارد. یعنی این که مجرم تنها با استفاده از سخن ( به صورت کتبی یا شفاهی ) جرم غیر قابل اثباتی را به فردی دیگر نسبت داده است.
جرم افترا (3)
جرم افترا عملی چیست؟
در قانون مجازات اسلامی از عبارت دیگری به نام جرم افترای عملی استفاده شده است. در ماده 669 آمده است ” هر کس عالماً عامداً به قصد متهم نمودن دیگری آلات و ادوات جرم یا اشیایی را که یافت شدن آن در تصرف یک نفر موجب اتهام او می‌گردد بدون اطلاع آن شخص در منزل یا محل کسب یا جیب یا اشیایی که متعلق به او است بگذارد یا مخفی کند یا به نحوی متعلق به او قلمداد نماید‌و در اثر این عمل شخص مزبور تعقیب گردد، پس از صدور قرار منع تعقیب و یا اعلام برائت قطعی آن شخص، مرتکب به حبس از شش ماه تا سه سال و یا تا (۷۴) ضربه شلاق محکوم می‌شود. “
بنابراین بر اساس ماده 699 قانون مجازات اسلامی هر فردی با قصد و نیت قبلی وسیله جرمی را به هر نحوی به فرد دیگری نسبت بدهد و این کار موجب شود که آن فرد تحت تعقیب قضایی قرار بگیرد، عملا مرتکب جرم افترا عملی شده است.
مسلما مجازات این جرم باید سنگین تر از جرم افترای قولی باشد. مجرم در این حالت به 6 ماه تا سه سال حبس یا 74 ضربه شلاق محکوم می شود.
توجه داشته باشید که مجازات جرم افترا در هر دو حالت افترای عملی و قولی قابل گذشت است. یعنی شاکی به هر نحو اگر از حق خود بگذرد مجازات متوقف می شود.
نکته مهم دیگر این است که مجازات جرم افترا قولی یا عملی از درجه 6 محسوب می شود. این سخن بدین معنی است که سوء سابقه کیفری در پرونده مجرم درج نخواهد شد.
نکته بسیار مهم اینجاست که اثبات افترا نسبت داده شده بر عهده زننده افترا است. یعنی اگر کسی به فرد دیگری عنوان ” دزد بودن ” را نسبت داده باشد، آن فرد باید این عنوان را اثبات کند. در این جا فردی که به او افترا زده شده تنها باید ثابت کند که این عنوان به هر نحوی به او داده شده است. استفاده از شاهد یا مستنداتی که بتواند قضایی را مجاب کند می تواند کافی باشد.
جرم افترا و شبکه های فضای مجازی
یکی از مسائل و چالش های امروز دنیای حقوقی، فضای مجازی است. در این فضا به سادگی امکان توهین یا افترا وجود دارد. از این رو در ماده 18 قانون جرائم رایانه ای ” هر کس به قصد اضرار به غیر یا تشویش اذهان عمومی یا مقامات رسمی به‌وسیله سیستم رایانه یا مخابراتی اکاذیبی را منتشر کند یا در دسترس دیگران قرار دهد جرم محسوب شده و مورد پیگرد قانونی قرار خواهد گرفت. “
توجه داشته باشید که دراین قانون نسبت دادن هر نوع عمل به صورت مطلق مد نظر قرار گرفته و مجرمانه یا غیر مجرمانه بودن آن در قانون بیان نشده است. صرف این که این عمل کذب نسبت داده شده باشد بر اساس ماده 18 قانون جرائم رایانه ای جرم محسوب می شود.
جرم افترا (2)
جرم افترا در قانون مبارزه با مواد مخدر
هرگاه کسی با هدف وارد کردن اتهام به فرد دیگری مواد مخدر، روانگردان یا مشروبات الکلی را در محلی قرار دهد، به موجب قانون مبارزه با مواد مخدر، آن فرد به حداکثر مجازات همان جرم محکوم خواهد شد.
یعنی اگر فردی با هدف افترا 10 کیلو مواد مخدر را در وسایل فرد دیگری قرار دهد، در صورت محرز شدن جرم افترا، این فرد به حداکثر مجازات حمل مواد مخدر یعنی اعدام محکوم خواهد شد.
پایان سخن
همانطور که گفتیم افترا یعنی نسبت دادن فعلی غیر واقعی و مجرمانه به فرد دیگری است. این اتفاقی است که شاید بارها و بارها در جامعه و به خصوص در فضای مجازی می افتد. اما بسیاری از این افرادی که دیگران را متهم به افعال مجرمانه می کنند حتی نمی دانند که این کار می تواند عواقب قانونی سختی برای آن ها داشته باشد.
همچنین در خاطر داشته باشید جرم افترا به دو صورت عملی و قولی قابل اثبات است. یعنی اگر شما به صورت شفاهی یا کتبی فعلی مجرمانه به فرد دیگری را نسبت داده باشید و از عهده اثبات آن بر نیاید عملا مرتکب جرم افترا شده اید. در ضمن نیاز به مجرمانه بودن فعل بر اساس قانون جرائم رایانه ای نیست. یعنی شما در فضای مجازی هر فعل کذبی را به فرد دیگری نسبت دهید بر اساس قوانین جرائم رایانه ای مجرم هستید.
